TẾT ĂN MÀY
Một giờ đêm. Đứng trên bao lan một nhà, nhìn
xuống con đường Khâm Thiên, ta thấy một mối cảm giác khó tả. Phố xá vắng vẻ một
cách đáng buồn. Mặt đường nhựa, bị một lớp bùn cát lấp, bảo cho mọi người biết
một cách hãi hùng rằng xuân sắp đến.
Khi nghĩ rằng muốn sửa soạn nghinh xuân thì
người ta phải lo trăm công nghìn việc để được lòng ông chủ nợ, được lòng gia
đình, được lòng tổ tiên, được lòng cả kẻ tôi tớ trong nhà nữa, thì người ta phải
giật mình đánh thót một cái, và nghĩ đến cuộc hành lạc vô nghĩa ấy để tự hỏi:
"Có thể như thế được chăng?". Trong những trường hợp ấy kẻ lãng mạn
cũng thoáng nghĩ đến cái phận sự sống một đời ích kỷ và hiền lành của kẻ trưởng
giả, và những anh tầm thường cũng trở nên thi sĩ. Cho nên người ta buồn vì
ngoài phố chỉ còn mấy tiếng rao rời rạc của mụ hàng nem, buồn vì mấy cái xe tay
mui buông kín mít cứ ở nguyên một chỗ để chổng đít ra đường!
Bên trong, khách làng chơi đã lộ sự mệt nhọc.
Chiếu rượu vừa bế mạc xong. Bọn trẻ rủ nhau thành từng cặp một, nằm ngồi ngả
nghiêng rải rác khắp gian phòng. Họ nói ái tình. Họ nói lảm nhảm. Và họ văng tục.
Vì rằng họ chỉ đến đây thời mới được tự do nói nhảm và văng tục.
Còn bọn già thì nằm quanh khay đèn với mấy cô
đào rượu và bà chủ. Những cụ này không văng tục, cũng không nghịch đểu. Họ là bọn
hóa điên. Họ nói chuyện đứng đắn, chuyện công việc. Và than ôi! Họ lại lo cả tết
nữa! Ấy là lúc ra đi, có người đã mặc cả là đi chơi cho đỡ buồn.
***
Giống người thật là một giống hay khoe. Hôm
nay, một tiểu thư thấy, nhà trước cửa, cô kia mới may một bộ áo tân thời. Ba
hôm sau, cô này cũng phải may một bộ áo tân thời lại tân thời hơn cả của cô
kia. Cho nên thấy một quan viên ngáp và nói: "Chết chửa, bỏ mẹ thật, 25 tết
rồi!" thì cô đào cũng ùa nhau nói chuyện tết. Họ cũng khoe. Họ lại khoe cả
những cái "vỡ lọ cổ" nữa. Cái đó cũng không lạ gì mấy vì chưng đối với
Cúc Nương, chúng tôi đã vẽ râu, đã bạt râu năm lần bảy lượt, đã có phen có anh
phải để râu như râu Trương Phi, và rồi lại cạo được cho nhẵn nhụi như mặt anh
Mã Giám Sinh.
Cúc Nương đã nói đến nhân tình thế thái trong
những ngày tết.
Ngày tết của cô đầu
Những khi lên voi
Và những lúc xuống chó
Cúc Nương đã nhắc đến những ngày thịnh thời của
nghề đàn phách, những ngày mà ả đào còn ở phố Hàng Giấy, Thái Hà ấp. Thời ấy,
không phải là ai cũng đi hát được. Một chầu chay điểm một ít lê táo, vài chai
sâm-banh của khách làng chơi đem đến, lại không một ai ngủ lại (điều đó can hệ
lắm), khách chi cho ít nhất cũng hai chục đồng. Đi hát là một cái vinh dự, vì
đi hát thì phải biết đánh trống. Thời ấy người ta đi ả đào thì thấy sung sướng
như chàng đa tình đi qua một cửa hiệu tạp hóa, phải lòng mê mệt cô bán hàng mà
rồi được phép vào chuyện trò thân mật với người yêu. Cô đầu giữ được nhân phẩm
của mình, làng chơi cũng không dám giở những thủ đoạn gậy gạch.
***
23 tháng chạp.
Mua mấy con cá chép nhỏ làm ngựa ông Táo, tiễn
ông Táo lên chầu Trời rồi, chị em cũng như những gia đình nền nếp, tấp nập đi
giục thợ may, đi mắng thợ kim hoàn, đi sắm cành đào, thủy tiên. Hơn những gia
đình trưởng giả, ngoài việc sắm chè, mứt, mọi thứ cao lương mỹ vị, chị em còn
xuống Gô Đa ký những giấy li-ve-rông" rượu sâm-banh từng hòm. Pháo cũng
nhiều, vì đốt pháo tức là đốt cho tan nát lưng khách làng chơi. Ông Thổ Công
mang những chuyện ấy lên khoe với Trời và không dám tâu nộp những chuyện nhơ bẩn
gì khác.
Buổi chiều mồng một, Cúc Nương đã từng thấy những
chiếc xe hơi đến đỗ trước nhà mình như trước dinh một bà quan to. Có lẽ người
ta đã ký văn tự 30 phân với Tây đen, song những cái ấy, chị em không phải lo hộ.
Muốn có tình thì phải có tiền. Hồi đó, ái tình trên cái thị trường son phấn còn
bán được bằng giá rất cao. Quan viên thi nhau diện xe hơi đến nhà. Quan viên uống
nước chè, cắn vài hạt dưa. Quan viên mở rượu sâm-banh. Quan viên nói bông lơn
vài câu. Rồi quan viên phong bao cho ba chục bạc, năm chục, hay gọn một
"cái đỉnh" (*). Và, vì lẽ đời nó thế, con gà tức nhau tiếng gáy, quan
viên mở hàng như vậy mà lại còn hối hận, còn sợ có thằng khác phong bao oai hơn
mình. Hồi đó đi hát cô đào thì sẽ bán nhà. Nhưng mà không mắc bệnh hoa liễu.
Cúc Nương thở dài, chép miệng:
- Cứ tiền pháo khi xưa cũng bằng mấy cái tết
bây giờ!
***
Bây giờ Cúc Nương đã đến lúc danh vọng về chiều.
Đó là nạn khủng hoảng. Đó là nạn nhân mãn. Đó
là nạn ế chồng. Đó là nạn lãng mạn. Đó là cái nạn nhà đăng xing.
Khách hàng không hỏi mua giọng hát nữa. Làng
chơi đã đổi hẳn thị dục. Làng chơi cần cái đẹp, cái mới, cái dễ. Cho nên đáng lẽ
cùng với mấy cô em danh ca cũng xong, nay Cúc Nương phải mộ thêm một ít cô tân
thời biết uống rượu, biết vấn tóc trần cho đẹp, biết đánh răng cho trắng nõn,
biết ca mấy câu Trường tương tư, Văn thiên tường, biết khiêu dâm. Cô đầu
"xách đèn" và không biết trò chuyện "đếch gì" cả. Và, thêm
vào số ấy, lại phải có độ hai món hàng "chanh cốm" thì mới thật là đầy
đủ. Cái số nhân viên trong "sở" đã phải mượn đông đến như thế thì có
phải bà chủ không thể lo tết cho người làm nữa không? Ai lo phận người ấy.
- Anh ơi, tết nhất đến nơi, anh nỡ để em xơ
xác ra thế này à?
- Anh ơi, anh đã làm gì để tỏ lòng yêu em hay
là chưa?
- Việc lo ăn lo mặc cho em là việc của bà chủ
chứ?
- Vẫn biết thế, khốn nhưng em không có lắm
nhân tình! Nếu em có vài người nhân tình luôn luôn đến hát thì em đã chả phải
nhờ anh.
Chị xịu mặt nói thế. Anh, muốn chừng nghe cũng
có lý, không nói gì nữa. Chị đưa thêm một mũi kiếm:
- Nếu em giả dối với anh thì em đã chẳng xơ
xác như thế này, anh ạ.
- Được rồi, để anh nghĩ đã.
- Anh cứ sắm cho em đi, em sẽ trả sau.
Quan viên hiểu ngầm cái nghĩa chữ ấy lắm. Đêm ấy
người ta cho nhau ái tình. Sáng hôm sau, quan hẹn đến 26 xuống hát tất niên sẽ
có quà tết một thể. Quan viên lại còn kêu như thế thì càng khỏi phải xông đất đầu
năm, lợi hơn. Chị em nghĩ thật, tưởng bở nữa. Ngày một ngày hai, chị em cứ chờ:
Hôm nay người ta rao cá ông Táo. Mai người ta vác cành đào nghễu nghện qua đường.
Ngày kia, người ta vênh váo ngồi xe với những chậu cúc tướng. Ngày kía, người
ta rao lá giong gói bánh chưng. Ngồi thục tay vào lòng dưới ánh đèn măng-xông,
chờ những khách làng chơi tưởng tượng, chị Lan thấy cái quần nhiễu trắng của
mình vẫn là cái quần nối hai lần cạp, cái khăn san vẫn là cái khăn san có ba lỗ
thủng bằng ba đồng xu. Vậy mà chị Tình, chị Hiền, chị Mai thì được bà chủ sắm
cho nào áo mới giày mới khăn mới. Các chị ấy là cô đầu có "mặt hàng".
Mỗi chị ít ra cũng có một số nhân tình là năm bảy ông.
Ngáp dài một cái, chị Lan xúc cảm "kể
chuyện" một câu:
- Chém cha... cái số... chung ư ư ư tình!
Thật đặc giọng nhà thổ ế.
***
Hai giờ chiều mồng một.
Năm quan viên vào chúc mừng nhặng cả lên, ăn uống
choáng cả lên, hôn hít rầm cả lên. Cuộc đời như vậy thật là: vui vẻ, trẻ trung,
tân tiến, hoạt động, trào phúng, và xã hội nữa. Một quan hô:
- Đầu năm thiên thủ, chúng mày ơi, phải có
sâm-banh cho nó hùng.
Một quan khác:
- Hùng gì? Bà chủ chỉ đốt mừng chúng mình có một
ngón tay pháo.
Một quan khác nữa:
- Thế thì chúng ta mỗi thằng chỉ làm một hến
sâm-banh thôi.
- Nhưng mà có sâm-banh không? Có không?
Bà chủ dịu dàng:
- Sao lại không? Đối với các anh là làng chơi
đi xe hơi xuống xông đất thì chẳng phải đòi chúng tôi cũng phải đè cổ xuống mà
mời sâm-banh.
Cả bọn nhao nhao lên:
- Thế thì đè đi! Thế thì đè đi! Còn chờ gì nữa?
Bốp, bốp, nút chai bắn vọt lên trần nhà. Tiếng
săng tê ỏm tỏi. Các quan loạng choạng đi ra. Một quan đã bắc ghế lên mắc vào
cái đinh ở cửa hai thước tây pháo. Năm quan ra ngoài đường. Cô đầu ở trong nhà
cả. Một quan đánh diêm. Quan khác lấy ma-ni-ven vặn máy xe.
Tạch tạch tạch tạch! Pháo cứ nổ ran lên! Khói
cứ um cả nhà! Năm quan lên cả xe. Xe chạy.
Trong cơn biến loạn, có người kêu: "Trời
ơi! Họ quên không mở hàng! Họ chưa mở hàng!". Nhưng mà làm thế nào? Cái cửa
bằng cái lỗ mũi, tràng pháo lại đương nổ. Khói cứ um lên. Cô đầu tối mắt, ngạt
mũi, còn bận bưng mồm ho sù sụ như sặc thuốc lào vậy.
Năm phút sau bà chủ kêu:
- Đồ chó!
Hai chị em bênh nhân tình:
- Không, chắc là các anh ấy quên.
Đến chiều tối, lại một bọn khác. Lại những sự
xã giao như lúc hai giờ. Rồi thì, trước khi ra đi, một quan để trên cơi giầu một
phong giấy đỏ. Mười phút sau, bà chủ giở ra thấy một tá chinh Bảo Đại. Với một
cái thư nữa.
Trong thư, sự tử tế của loài người đã nói:
- "Cái giá trị của các chị chỉ đáng có thế.
Các chị thử nghĩ lại xem, đã tử tế với chúng ta như thế nào. Nhớ lại
xem!".
Cúc Nương nhớ lại những chầu hát cũ. Một lần,
nàng đã nhầm trót để cho hai cô em vào tiếp hai chú Chiệc ở gác trong. Một hôm
khác, ba quan ngủ lại, chẳng may có ba cô em lại cùng "đại tang" cả.
***
- Ngày xưa quan viên tìm cô đầu.
- Bây giờ cô đầu hạ mình quá với quan viên.
- Cô đầu không thành cô đầu, quan viên không
thành quan viên.
- Nói tóm lại thì quan viên cũng chó mà cô đầu
cũng chó!
Cúc Nương nói thế thì một người hỏi đùa:
- Chó ở những lúc ngủ với nhau ấy à?
Tiếng cười rầm một hồi. Rồi Cúc Nương nói:
- Chán bỏ mẹ! Thời buổi này cái gì cũng hỏng!
Tết nhất lắm chỉ như đồ ăn mày!
***
Hỡi cô gái giang hồ! Đây là ngày tết. Ngày hôm
nay là ngày thiên hạ tưng bừng đón chào xuân mới. Trước ban thờ khói trầm nghi
ngút, đèn nến sáng trưng, cô gái ngồi với tráp giầu, sửa soạn chè nước tiếp
khách và sẵn sàng đỏ mặt lên nhận những câu chúc đắt chồng, vào dịp xuân sang.
Cô gái giang hồ có biết những cái dĩ vãng tốt
đẹp ấy chăng? Hay cô mê mệt vào cuộc truy hoan để chờ khi thấy mặt ta thì lại
làm cho ta bồi hồi và giật mình bằng những câu như: "Nay mai anh xuống hát
cho một chầu tất niên để em kiếm cái tết nhé!".
Nguyễn Công Hoan
No comments:
Post a Comment