Quê
hương là con diều biếc
Tuổi thơ em thả trên đồng
Hai câu thơ được phổ trong một bài hát không
biết của ai tôi chỉ mới được nghe sau này, chứ tuổi thơ của tôi bắt đầu từ lâu
lắm rồi, trước khi tôi được nghe hai câu thơ này. Nghe rồi nhớ mài mại không biết
có nhớ trúng hay không. Tôi có cái tật đọc thơ người ta rồi tuy không cố ý
nhưng vẫn nhớ; và vì không cố ý học thuộc nên thường khi nhớ sai. Biết đâu chừng
cái vô thức của tôi có tính ăn gian nên biến thơ người ta cho hợp với tâm trạng
mình. Cũng như hai câu thơ nói trên, vẫn biết, thả trên đồng là cánh diều biếc,
nhưng tôi thả trên đồng cái tuổi thơ hoang dại của tôi.
Trong suốt cuộc đời dài, có biết bao nhiêu điều
để nhớ; nhưng mỗi lần nghe ai nhắc đến hai chữ tuổi thơ là trí nhớ tôi ngay lập
tức quay về quãng thời gian tôi với má tôi ở Tân Qui Đông. Nơi đây chỉ cách quận
Tư của Sài Gòn một con sông nhưng lại là một vùng đất rất quê mùa chung quanh
toàn là ruộng lúa. Bên kia sông là vùng Tôn Đản Khánh Hội. Bên này sông mỗi đêm
nhìn qua bên kia sông thấy một vòm ánh sáng. Muốn qua sông phải dùng đò. Con đò
mỏng manh nhỏ hẹp này chở tất cả mọi thứ từ người ta cho đến xe đạp, xe gắn máy
Honda, và gà vịt ngỗng heo. Cạnh bến đò là trường Tiểu học nơi tôi đã học cho đến
hết lớp nhất. Khu nhà của những người bị cháy nhà ở quận Tư, như má tôi, được
đưa về đây định cư nằm rất sâu trong ruộng.
Khi về ở căn nhà này đã thấy má tôi trồng một
ít cây ăn trái như dừa, ổi, và chuối; một ít hoa như trúc đào, hoa giấy, và dạ
lý hương; còn rau cải thì có bầu, bí, khổ qua, mướp, và rau thơm, hành, gừng, tỏi
và riềng. Trước nhà tôi là gia đình của ông cảnh sát tôi gọi là Bác Ba. Ông ta
béo phục phịch. Bác Ba gái, nhỏ nhắn, ăn trầu, da trắng và rất thích đánh bài tứ
sắc. Bà nợ như chúa chổm, có năm ba mươi Tết nợ đứng trước cửa nhà bà chửi bới
um sùm. Hai vợ chồng này có bốn đứa con. Người con cả tên Hạnh chừng mười tám
tuổi. Kế đến là Bé lớn, rồi đến Bé nhỏ, và đứa con út tên là Đông. Chị Bé lớn
có lẽ mười sáu hay mười bảy, khá đẹp, mặt nhỏ, cằm nhọn, tóc dài, rất có duyên.
Chị có giọng hát ru hồn. Đến bây giờ tôi vẫn nhớ những đêm chúng tôi ra đình
xem cải lương. Dẫn nhau về ngang qua vườn lài và những hàng dậu dạ lý hương, chị
hát nho nhỏ bài Đêm Thu giọng quyện vào hương đêm đẫm ánh trăng trên những chiếc
lá loang loáng.
Chị Bé nhỏ rất đẹp, cái kiểu “em là con gái trời
cho đẹp, tuổi mới mười lăm đã đẹp rồi.” Tôi không biết phải tả làm sao chỉ biết
là chị giống như mấy cô tiên trên mấy cái hộp bánh trung thu bán ngoài chợ. Mắt
to, lông mi dài và cong, đen mướt. Những điểm này càng nổi bật so với đôi môi
có màu hồng tự nhiên của chị. Chân mày của chị mỏng và cong như hai vầng trăng
cuối tháng. Còn chân mày của tôi thì giống như hai con sâu rọm đen thui vắt
ngang mặt thiếu điều nuốt mất cặp mắt của tôi. Chị Bé nhỏ tuy đẹp nhưng rất
đáng ghét. Chị không cho tôi chơi chung với Đông nên cứ đuổi tôi về. Đông chừng
mười hay mười một tuổi gì đó. Bây giờ thì tôi gọi nó là Đông cho lịch sự chứ
lúc ấy ai cũng gọi nó là thằng cu. Còn tôi lúc đó cũng đâu chừng mười một cao
tay lắm là mười hai. Ở tuổi đó tôi đã biết, và điều này đeo đẳng tôi suốt đời,
lúc nào tôi cũng là người ngoại cuộc kiễng chân ngó vào một cuộc chơi hay một
tình thân nào đó.
Má tôi đi bán hàng ngoài chợ từ sáng sớm. Bà
có một gian hàng khá nhiều thứ lặt vặt đủ nuôi sống hai mẹ con. Tôi may mắn ở
chỗ tuy là con nhà nghèo nhưng không biết mình nghèo bởi vì chung quanh tôi có
rất nhiều người nghèo hơn tôi. Má tôi có thể mua vải và cho người may thành áo
dài trắng cho tôi đi học nhưng có nhiều nhà trong xóm, con họ phải nghỉ học ở
nhà vì không có tiền may đồng phục. Tôi đã vào trường Trung học công lập. Mỗi
sáng phải đi bộ ra bến đò và từ bến đò có thể đi xe thổ mộ ra Tân Thuận Đông
đón xe đò đi xuống Phú Xuân đến trường Trung học. Trưa tan học về tôi tha thẩn
một mình. Má tôi bán hàng xong rồi đi chợ mua hàng và tiện thể đi thăm cháu ngoại
đến tối mới về. Đói thì tôi ăn cơm nguội, chuối hay trái cây má bán còn thừa.
Cơm nguội cứng và khô khốc nuốt không trôi. Suốt ngày và nhất là cuối tuần tôi
chẳng biết làm gì, vì thế tôi long nhong chơi một mình trên đồng cỏ hay là đi tắm
sông.
Khu vực này trước đây là ruộng lúa không có đường
đi. Để giúp dân định cư người ta trải đất đỏ làm đường. Những con đường chạy
song song ở giữa là hai dãy nhà đâu lưng lại với nhau vì thế nhà nào cũng có một
con đường đất đỏ đủ rộng cho một xe hơi chạy trước mặt. Người ta cũng đào một
con kênh rộng dẫn nước từ sông vào. Đây là vùng nước mặn ảnh hưởng từ biển Cần
Giờ. Không hiểu vì lý do gì người ta đào con kênh đến qua khỏi con đường chạy
ngang nhà tôi thì ngừng. Nếu người ta đào xa thêm một chút là có thể nối vào một
con sông khác. Từ nhà tôi đến con kênh đào chỉ có mấy bước. Người ta xây bậc
tam cấp bằng xi măng để giúp người muốn xuống sông tắm hay xách nước cho dễ
dàng. Đáy sông toàn bùn. Tắm lâu một chút người mình đẫm đầy mùi đất sét và
bùn. Dọc theo bờ sông là những cây cỏ lát, loại cỏ mọc trong nước mặn cao quá đầu
người. Người ta cắt cỏ này phơi khô bện thành dây và làm chiếu gọi là chiếu
lát. Thỉnh thoảng mưa nhiều thì nước hơi lợ đi một ít và trên ruộng mọc đầy rau
đắng đất má tôi hay hái về luộc ăn. Rau đắng thì đắng thật, đắng kinh khiếp, luộc
hay ăn sống gì cũng đắng.
Khi người ta đào kênh đất bùn được thổi thành
một đồi đất cao màu xám xịt ở con đường đất đỏ phía sau nhà tôi. Lâu ngày đụn đất
ấy xẹp xuống và cỏ mọc um tùm. Loại cỏ không hiểu bắt nguồn từ đâu. Có người
kêu là cỏ u ru. Chúng mọc một thành một dề thật rậm đường kính chừng một vòng
tay của người lớn. Giữa dề cỏ rậm này mọc lên vài cọng cỏ rất cứng có đường
kính cở chừng chiếc đũa mọc rất thẳng, cao, và rất cứng. Trên đầu những ngọn cỏ
này là những hoa có hình tương tự như vương miện. Lá cỏ rất sắc bén, cứa vào da
có thể làm sướt da chảy máu. Bọn con gái cắt cọng cỏ cứng thành từng khúc để
chơi đánh chuyền. Còn bọn con trai thì dùng roi để quất nhau. Roi cỏ u ru quất
đau không kém gì roi mây hay cán chổi lông gà.
Suốt ngày tôi chơi một mình trong cái đồng cỏ
đó. Khi thì làm ngựa chạy nhong nhong, phi đủ kiểu. Khi thì dẫm nát một bụi cỏ
u ru để làm chỗ gối đầu nằm, và dẫm thêm một bụi nữa để gác chân. Nếu chỗ nào cỏ
mọc rậm thì dẫm lên vài bụi cỏ chung quanh đủ để làm một cái giường hẹp. Má tôi
vẫn nhìn tôi thở dài mà than. “Sao mà nó hôi bùn, khét nắng, đen thui như con mọi
con. Con không có cha nên khó dạy hoang đàng chi địa.” Đâu có phải lỗi tại tôi
mà tôi không có cha. Đôi khi tôi tự hỏi nếu tôi có cha thì sao nhỉ? Ba của con
Tiên thỉnh thoảng đến trường đón nó về tử tế cho tôi “có giang.” Nó cho tôi được
ngồi giữa ôm lưng ông. Tôi tưởng tượng phải chi ông già này là ba mình thì sướng
biết mấy. Nhưng liệu tôi có chịu vâng lời bố không hay lại càng nổi loạn vì cứng
đầu. Bản tính tôi rất chướng khí kỳ đời. Hầu như tôi không biết vâng lời ai và
những cái quyết định của tôi từ nhỏ đến giờ vẫn có gì đó không đi vào khuôn khổ.
Sau nhà là ao sâu, trước nhà là ao cạn. Tôi đi
trên cây cầu khỉ trước nhà lóng cóng ngã xuống ao không biết bao nhiêu lần. Còn
cái ao sau nhà và con kênh đào là nơi tôi suýt chết đuối một đôi lần không ai
biết. Ngày dinh Độc Lập bị bỏ bom, hàng xóm túa ra đường xem còn tôi té xuống
ao sau nhà ngụp lặn uống nước bùn may sao vớ được chân cầu bò lên bờ, nghĩ mình
suýt chết mà không ai biết tủi thân ứa nước mắt. Chỉ lúc đó thôi rồi nhanh
chóng quên đi. Tôi như trái bình bát hay trái nhàu mọc hoang. Chín rồi rụng xuống
cá ăn hay trái thối rơi đầy gốc cũng chẳng ai biết đến. Vậy mà tôi không chết mới
lạ. Tuy nhiên cũng có lúc rất hiểm nghèo mà ngu quá nên không biết.
Tôi nhỏ con lắm. Mười hai tuổi trông tôi quắt
queo như một quả dưa đèo. Ai hỏi, học lớp mấy, tôi trả lời, lớp bảy, khen “sao
nhỏ mà học giỏi vậy!” Trông dáng tôi chắc đoán chừng học lớp bốn lớp năm là
cùng. Vốn một mình nên tôi hay lê lết chơi với chị em nhà thằng Đông. Phải là đứa
nhỏ cô đơn thì mới thấy có anh chị em là hạnh phúc. Đám chị em thằng Đông chỉ cần
chơi với nhau không cần có người chơi chung nên hay hắt hủi tôi. Bác Ba trai
thì bảo rằng con nhỏ đó con nhà ai mà ngỗ ngược quá. Bác Ba gái mỗi khi đánh
bài hết tiền hay mua chịu hàng của má tôi; muốn được lòng má tôi, bà bảo mấy đứa
con cho tôi chơi cùng. Thằng Đông thì cỡ tuổi tôi nên không đến nỗi hành tỏi.
Chị Bé lớn than thở suốt ngày muốn về Sài Gòn ở chứ ở đây nhà quê buồn quá. Chị
Bé nhỏ, đẹp mà rất ác, cứ đuổi tôi về, không cho tôi chơi chung.
Tôi ít khi thấy anh Hạnh ở nhà, thỉnh thoảng
anh mới về. Thằng Đông nói anh nó ở chỗ khác để trốn lính quân dịch. Tôi không
còn nhớ nhiều về anh chỉ nhớ anh hớt tóc ngắn, đẹp trai, da rám nắng, cánh tay
có bắp thịt rất to anh gọi nó là con chuột hay gồng tay cho con chuột chạy lên
chạy xuống. Trên bắp tay có xâm hình con rồng xanh. Mỗi lần anh về, thằng Đông
khoái lắm. Anh gồng tay cho tôi đeo một bên và Đông đeo một bên. Rồi anh khênh
hai đứa tôi ra bờ kênh đào cho chúng tôi cùng tắm sông. Con kênh đào bình thường
không rộng mấy, nhưng khi nước lớn nó trương phềnh lên nhìn rất mênh mông. Anh
cõng thằng Đông bơi qua bơi về con sông vài chập, rồi anh hỏi tôi:
– Nhỏ! Mày có muốn tao cõng mày lội qua sông
không?
Tôi nghe nói bụng như mở cờ. Suốt ngày tôi tha
thẩn một mình, im lìm như cái bóng của mình, nay có người cho chơi chung còn được
hỏi muốn được cõng không làm sao không thích chứ. Tôi cố trả lời thật ngoan, thật
lễ phép, vì vốn hay bị mắng là ngỗ ngược vô phép.
–Dạ có.
Anh cõng tôi bơi ra giữa sông. Tôi nói bên tai
anh.
–Anh cõng em giống con ếch mẹ cõng con ếch
con.
Anh cười phì:
–Mày nói gì lạ, tao với mày mà mẹ con nỗi gì.
Mà mày ngu quá. Mấy con cóc con ếch cõng nhau không phải là mẹ con đâu.
Anh cõng tôi bơi một hồi rồi anh nói:
–Tao mệt rồi, mày ôm cổ tao ngộp thở quá. Thôi
mày cầm cái bánh lái của tao đi.
Tôi ngơ ngác hỏi:
–Bánh lái nào?
Anh cầm tay tôi đặt vào chỗ thằng nhỏ của anh
và bảo tôi nắm lấy nó.
–Nhỏ, mày nắm cho chắc nhé, tao sẽ bơi nhanh
nên không muốn mày rớt ra. Mầy muốn tao quẹo bên trái thì bẻ nó qua bên trái,
còn muốn tao quẹo qua tay mặt thì bẻ nó qua tay mặt.
Tôi vốn thích có anh để tôi được nhõng nhẽo.
Tôi muốn có người thân đến độ tôi bảo nhỏ Nuôi, bạn học, thôi mày làm chị của
tao đi rồi mày nói gì tao cũng nghe lời. Tôi muốn anh Hạnh làm anh của tôi nên
tôi làm theo ý anh. Nếu mà tôi nghe lời má tôi buổi sáng thức dậy sớm phụ má
tôi đẩy cái xe kéo chở hàng ra chợ chắc là má tôi thích lắm. Anh cứ dục tôi nắm
cho chắc. Tôi càng nắm chắc cái bánh lái của anh càng lớn hơn, nóng hổi. Người
anh nóng. Nước sông cũng trở nên nóng. Người tôi chùi trên lưng anh cũng nóng.
Tôi bỗng đâm sợ mà không biết sợ cái gì. Chỉ cảm thấy bất an linh tính cho biết
chuyện này không bình thường. Tôi nói:
–Thôi, anh mệt rồi để em bơi một mình.
Anh không chịu:
–Giữa sông thả mầy ra rủi mầy chết chìm má mày
đốt nhà tao. Nắm cho chặt đi tao bơi vào.
Nhưng anh không bơi vào mà bơi xa hơn. Tôi
buông tay. Anh chụp lại. Tôi không mặc áo, người tôi dính nước bùn nên trơn như
lươn. Tôi uốn người lộn mèo đạp vào người anh một cái rất mạnh vọt lên xa và
bơi vượt qua bờ bên kia. Anh đuổi theo nhưng vừa lúc đó thằng Đông nhảy xuống
nước bơi về phía anh đòi cõng nên anh kêu vói theo.
–Ê nhỏ, trở lại đây, đừng sợ. Tao không làm gì
mày đâu mà sợ. Đừng bơi qua sông chết chìm cho mà xem.
Nước sông đục ngầu, gió thổi ào ào, con nước lớn
làm bờ bên kia lùi ra xa tắp. Tôi làm thinh bơi riết, qua đến bờ bên kia rồi
đánh con đường vòng thật xa, băng qua rào nhà phía sau lưng, nhảy xuống cái ao
sau nhà rồi leo lên vào nhà chứ không dám đi ngõ trước sợ gặp phải anh em thằng
Đông. Rủi cho tôi là hôm ấy má tôi về sớm, nhìn thấy tôi la lên.
–Trời ơi, con quỉ nhỏ, mặt mày đóng rong đóng
rêu mắt đỏ ngầu như vậy. Đi đâu về, ở trần ướt nhẹp vậy?
Tôi kể má nghe tôi đi tắm sông với thằng Đông.
“Còn có ai nữa?” má hỏi. Tôi nói thật: “Anh Hạnh.”
–Má thấy thằng Hạnh và thằng Đông về trước lâu
rồi sao giờ này con mới về?
Tôi thật tình kể hết đầu đuôi. Anh Hạnh bảo
tôi cầm bánh lái như thế nào, tôi lội qua sông như thế nào, kể hết. Bất thình
lình má tôi nổi nóng tát tai tôi một cái thật mạnh.
–Sao mà mày ngu thế! Suýt tí nữa nó làm thịt
mày.
Tôi hết hồn, mặt rát rạt tá hỏa, đau mà không
dám khóc òa. Thuở nay, má tôi có giận thì chỉ đánh bằng roi, chưa bao giờ tát
tai. Tôi ứa nước mắt thút thít. Má tôi hỏi gặn. “Nói tao nghe, nói hết, không
tao đánh chết!” Tôi nghĩ thầm, “Má ơi đừng đánh con đau. Để con bắt ốc hái rau
má nhờ.” Trời, ước gì tôi là đứa con ngoan hiền lo bắt ốc hái rau chớ đừng nông
nổi tắm sông với con trai thì làm gì đến nỗi má tôi phải đánh.
–Nó còn làm gì nữa không?
Tôi trả lời cộc lốc. Không. Má bắt tôi kể đi kể
lại mấy lần. Người má tôi run bần bật. Bà nhìn tôi từ trên xuống dưới nghiến ngầm.
–Con gái con đứa gì mà… hết biết! Đúng là cái
thứ không cha mất dạy. Mười hai tuổi vú đã dậy như hai trái cau mà đi tắm sông
với con trai.
Tôi tức bực nghĩ thầm. Con vịt con gà còn có
cha mà sao má cứ nói tôi không có cha. Tại má ghét ba nên má bỏ ổng chứ đâu phải
lỗi tại tôi. Má hỏi:
–Tại sao dám đi tắm sông? Không sợ chết chìm
sao chứ?
Tôi thấy nét mặt giận dữ của má không dám trả
lời, lạng quạng là ăn thêm cái tát nữa. Nói thầm. Chết sao được mà chết. Tôi
bơi như rái. Nội xóm này tôi là một trong những đứa bơi giỏi nhất. Thằng Phát,
con nhà giàu khoe học bơi ở Câu Lạc Bộ, chê tôi là con ròm, bơi như chó bơi,
bơi trước mặt tôi rồi lỡ chân đạp trúng mặt tôi bị tôi kẹp cổ trấn nước suýt chết
mà không dám mét má tôi vì mắc cở, chớ không thôi tôi bị ăn đòn nứt đít. Nhìn vẻ
mặt chờ đợi của má, tôi nói lí nhí:
–Con biết bơi.
–Ai dạy mà biết bơi?
–Con tự dạy con.
–Tự dạy thì làm sao?
–Ban đầu con ôm cái thau, nắm hai bên vành, đập
chân. Sau con bỏ cái thau rồi đập chân quạt tay, bơi riết rồi quen.
Má tôi bắt tôi nằm lên giường khám xét người
tôi lật chỗ này chỗ kia để xem. Bắt tôi dạng chân chàng hảng, lấy ngón tay chọc
nhè nhẹ chỗ nầy, nhấn nhấn chỗ kia luôn miệng hỏi đau không, rát không, nhức
không, có chỗ nào chảy máu không. Tôi mắc cở nhưng không dám hó hé. Nước mắt chảy
cay xè trên mắt. Mũi tôi nghẹt cứng. Má hỏi thêm.
–Đi tắm sông thì mặc đồ gì?
–Không mặc áo, chỉ mặc quần xà lỏn. Có khi bơi
vướng con cởi quần xà lỏn luôn, nếu không nó cũng tuột.
Má tôi lắc đầu ngao ngán lấy ngón tay chọc thẳng
vào ngực tôi. Hai cái vú bắt đầu sưng, đau nhói.
–Con gái đã dậy vú rồi mà không biết mắc cỡ. Từ
rày sắp tới không được la cà với đám con trai nữa. Thằng Hạnh nó tính làm thịt
con mà sao con khờ quá.
Tôi nghĩ chuyện này thật quái đản. Tôi đâu có
phải con vịt con gà đâu mà làm thịt. Anh Hạnh bảo tôi cầm bánh lái, nếu có đánh
thì đánh ảnh chứ sao đánh tôi. Hoặc là mách ba má ảnh chứ sao lại tát tai tôi
như thế.
Má tôi bắt tôi đi tắm lại nước sạch, cho ăn
cơm rồi bắt đi ngủ sớm. Má tôi trăn trở thở dài suốt đêm không ngó đến mặt tôi,
không ôm tôi. Tôi thèm dụi mặt vào giữa ngực má như vẫn thường làm, hít hít mùi
mồ hôi của má trên cái áo túi màu nâu. Tôi muốn nghe má nói tối nay con gội đầu
bằng xà bông thơm nên không có mùi nắng khét. Ước gì má cho tôi ôm như mỗi khi
bà chạy ra ngoài hứng nước mưa ban đêm rồi kêu lạnh, tôi ôm cho ấm lại. Sáng
hôm sau bà mang tôi qua nhà anh tôi ở Sài gòn bắt ở đó đi học. Má nói với anh
Hào “Để nó ở với má thế nào cũng có ngày xảy ra tai nạn.” Những ngày ở với anh
tôi là những ngày tôi cô đơn nhất. Tôi nhớ những đêm gió lướt thông thống trên
mái nhà tôi rúc vào lòng má tôi cố co người cho thật nhỏ lại tưởng tượng ngày
nào mình còn nằm trong bụng má.
Tôi nhớ cánh đồng cỏ u ru nơi tôi làm ngựa chạy
long nhong, hai cánh tay bị cỏ cứa thành sẹo. Tôi nhớ con sông cỏ lát mọc đầy
hai bên bờ mỗi lần nước ròng tôi nhìn thấy hang cá kèo, hang rắn, hang cua. Tôi
không bao giờ gặp lại anh Hạnh. Có ai kể là anh bị bắt đi quân dịch và chết ở
chiến trường. Có lần tôi nằm mơ thấy thằng Đông. Trong giấc mơ tôi thấy tôi giận
nó đến độ tôi đánh nó. Tôi leo lên người nó dậm chân thật mạnh, đá đạp đến độ
nó ói máu và biến thành bụi cỏ u ru. Tôi nằm lên bụi cỏ u ru. Tôi thấy nắng
chói chang, trời xanh lơ thật cao, gió thổi qua mấy bụi cỏ u ru cao quá đầu người,
lay phất phơ. Tiếng gió vi vu. Tôi thấy lại những đám mây bay trên trời xanh đủ
thứ hình voi, cọp, công chúa, hiệp sĩ; mấy đứa mây này, cũng chờ má đi bán về đến
mỏi mòn. Vẫn cái nắng chói đến độ mắt tôi cay, làm tôi nhắm mắt lại, và ngủ thiếp
đi cho đến mặt trời chiều sụp xuống mới quay về nhà. Tôi không biết chắc tuổi
thơ, hay trí nhớ về tuổi thơ, của tôi bắt đầu ghi nhận từ lúc nào nhưng tôi biết
từ khi bị bắt về Sài Gòn ở với anh tôi, đó là lúc tuổi thơ của tôi chấm dứt.
Cánh đồng cỏ ngày xưa cũng không còn.
Nguyễn Thị Hải Hà
Nguồn: Da Màu
No comments:
Post a Comment