40 năm rồi, còn mãi ra đi
Tôi đã đi
Nói cho đúng, tôi rời Sài-Gòn đã 46 năm rồi để lên đường đi du học bên trời Bỉ. Cũng như bao nhiêu du học sinh khác, tôi cũng chỉ nghĩ đó là một chuyến đi ngắn hạn rồi trở về sống cuộc đời một người Việt bình thường.
Rồi tháng tư năm ấy, chúng tôi nghe trên đài truyền-thanh, truyền-hình thấy tin tức quê nhà rất đáng ngại và đến cuối tháng thì điều chúng tôi lo sợ nhất đã xảy ra. Ai nấy bàng hoàng, sửng sốt. Chúng tôi chợt ý thức rằng mình sẽ không còn được trở về. Một cảm tưởng kỳ lạ, như khi mình ra khỏi nhà rồi cửa bỗng đóng sập lại mà mình lại không mang theo chìa khoá, như khi mình bị “nhốt ở ngoài”.
Tôi vẫn đi mãi
Nhưng rồi cuộc sống vẫn phải tiếp tục và tôi vẫn ra đi. Nhìn lại đời mình, tôi chỉ là một người bộ hành, nay đây mai đó: Hà-Nội, Sài-Gòn, Liège (Bỉ), Lille, Toulouse, Paris (Pháp) và cuối cùng là Woodstown (Mỹ). Rồi tôi cũng cưới vợ, có con, đi làm, về hưu, tiếp tục sống trong một môi-trường đáng lẽ không phải của mình. Và tôi vẫn đi mãi, đến tận mùa đông cuộc đời.
Sài-Gòn ơi
Sao em còn mãi trong tim tôi
Ôi những con đường ngày nào…
Lâu quá rồi, tôi chỉ còn nhớ vài con đường: hẻm Cây Điệp nơi tôi đã lớn khôn, một con đường hẻm nhỏ bé ăn thông từ Tự Đức sang Phan Đình Phùng, song song với Mạc Đĩnh Chi và Đinh Tiên Hoàng. Tôi đã bắt đầu đi học ở trường Tiểu-học Đinh Tiên Hoàng một hai năm trước khi chuyển sang trường Lamartine, đường Nguyễn Bỉnh Khiêm. Cũng trên đường đó có một hồ tắm, nơi tôi đã tự học bơi (nói cho đúng, không có tiền lấy lớp học bơi, tôi đã phải học lóm của một chú bé đang học bơi lúc đó).
Tôi nhớ đường Lê Quí Đôn, gần dinh Độc-Lập, nơi tôi đi học Trung-học, nhớ đường Công Lý khi tôi chở thằng Dũng đi “lạng Cút” (Cút = chữ gọi tắt cho trường trung học nữ Marie Curie) sau tan giờ học. Tôi nhớ những lần thằng Dũng và tôi đi xem phim ở rạp Rex (bố nó có vé mời thường-trực ở rạp này do ông Ưng Thi làm chủ, nếu tôi không lầm).
Nói cho đúng, tôi rời Sài-Gòn đã 46 năm rồi để lên đường đi du học bên trời Bỉ. Cũng như bao nhiêu du học sinh khác, tôi cũng chỉ nghĩ đó là một chuyến đi ngắn hạn rồi trở về sống cuộc đời một người Việt bình thường.
Rồi tháng tư năm ấy, chúng tôi nghe trên đài truyền-thanh, truyền-hình thấy tin tức quê nhà rất đáng ngại và đến cuối tháng thì điều chúng tôi lo sợ nhất đã xảy ra. Ai nấy bàng hoàng, sửng sốt. Chúng tôi chợt ý thức rằng mình sẽ không còn được trở về. Một cảm tưởng kỳ lạ, như khi mình ra khỏi nhà rồi cửa bỗng đóng sập lại mà mình lại không mang theo chìa khoá, như khi mình bị “nhốt ở ngoài”.
Tôi vẫn đi mãi
Nhưng rồi cuộc sống vẫn phải tiếp tục và tôi vẫn ra đi. Nhìn lại đời mình, tôi chỉ là một người bộ hành, nay đây mai đó: Hà-Nội, Sài-Gòn, Liège (Bỉ), Lille, Toulouse, Paris (Pháp) và cuối cùng là Woodstown (Mỹ). Rồi tôi cũng cưới vợ, có con, đi làm, về hưu, tiếp tục sống trong một môi-trường đáng lẽ không phải của mình. Và tôi vẫn đi mãi, đến tận mùa đông cuộc đời.
Sài-Gòn ơi
Sao em còn mãi trong tim tôi
Ôi những con đường ngày nào…
Lâu quá rồi, tôi chỉ còn nhớ vài con đường: hẻm Cây Điệp nơi tôi đã lớn khôn, một con đường hẻm nhỏ bé ăn thông từ Tự Đức sang Phan Đình Phùng, song song với Mạc Đĩnh Chi và Đinh Tiên Hoàng. Tôi đã bắt đầu đi học ở trường Tiểu-học Đinh Tiên Hoàng một hai năm trước khi chuyển sang trường Lamartine, đường Nguyễn Bỉnh Khiêm. Cũng trên đường đó có một hồ tắm, nơi tôi đã tự học bơi (nói cho đúng, không có tiền lấy lớp học bơi, tôi đã phải học lóm của một chú bé đang học bơi lúc đó).
Tôi nhớ đường Lê Quí Đôn, gần dinh Độc-Lập, nơi tôi đi học Trung-học, nhớ đường Công Lý khi tôi chở thằng Dũng đi “lạng Cút” (Cút = chữ gọi tắt cho trường trung học nữ Marie Curie) sau tan giờ học. Tôi nhớ những lần thằng Dũng và tôi đi xem phim ở rạp Rex (bố nó có vé mời thường-trực ở rạp này do ông Ưng Thi làm chủ, nếu tôi không lầm).
Tôi nhớ khu
ĐaKao của tôi, với những rạp xi-nê Asam (vào trong rạp mới biết có rận, bảo đảm
gãi như điên), Casino và Văn Hoa.
Tôi nhớ mì Cây Nhãn và nhớ tiệm Chez Albert, nơi tôi có kỷ-niệm “buồn” là lần duy nhất được bố mẹ dẫn đi ăn cơm Tây thì tôi ăn món tôm bị dị ứng, nổi “mề đay” đầy người, bố tôi phải đưa tôi về trong khi mọi người ở lại tiếp tục hưởng đời. Tôi nhớ chợ Đa Kao khi thỉnh thoảng, tôi chở mẹ tôi đi chợ trên chiếc Mobylette xám.
Đại khá, tôi chỉ nhớ bấy nhiêu. Không hiểu tại sao kỷ-niệm Sài-Gòn của tôi lại ít thế? Tại thuở ấy, tôi “cù-lần” và ít được đi chơi nơi này, chốn nọ? Tại lâu quá rồi và tại mình già nên quên hết? Nhưng mà nghe nói về già, thường chúng ta nói trước quên sau chứ chuyện đời xưa thì nhớ vanh vách cơ mà?
Hay tại tiềm-thức tôi đã tự-động xoá đi gần hết để khỏi đau lòng, khỏi luyến tiếc? Hình như tâm-lý học có nói về chuyện này (?) Tôi nhớ sau đó tôi đã lăn xả vào đời sống bên Pháp, cắt đứt mọi liên lạc với người Việt và văn-hoá Việt. Tôi đã cố trốn tránh những gì?
Nhưng quên đi những hình ảnh xưa đâu có nghĩa là không còn cảm xúc? Đâu có nghĩa là không còn buồn, còn nhớ? Ngược lại, cơn nhớ lại còn ray rứt hơn khi mình cố trốn tránh sự thật vì vết thương vẫn còn đấy.
Vì Sài-Gòn vẫn còn mãi trong tim tôi.
Biết bao giờ trở lại
Sau tháng 4 năm ấy, tôi đã trao lại sổ thông-hành Việt Nam cho Cơ-quan Bảo vệ người tỵ nạn và vô quốc-tịch của Pháp (Office Français de Protection des Refugiés et Apatrides). Tôi không còn là công-dân Việt-Nam.
Hôm nay, tôi mang hai sổ thông-hành và tôi đã nhận quê người làm quê-hương. (Ai đã nói “Quê hương mình là nơi mình hạnh phúc” ?)
Nhưng quê-hương ơi, suốt đời tôi cũng chỉ có một quê-hương mà thôi. Tên họ tôi vẫn không thay đổi, da tôi vẫn vàng, mũi tôi vẫn tẹt, tôi vẫn ăn cơm và húp nước mắm mỗi ngày và tôi vẫn nói và viết tiếng Việt (có bỏ dấu).
Tổ-quốc là nước của cha ông, tổ-tiên tôi thì làm sao tôi quên được?
Tôi nhớ, tôi thương đất nước tôi quá và giấc mơ hồi hương, ai lại không ôm ấp?
Tôi nhớ mì Cây Nhãn và nhớ tiệm Chez Albert, nơi tôi có kỷ-niệm “buồn” là lần duy nhất được bố mẹ dẫn đi ăn cơm Tây thì tôi ăn món tôm bị dị ứng, nổi “mề đay” đầy người, bố tôi phải đưa tôi về trong khi mọi người ở lại tiếp tục hưởng đời. Tôi nhớ chợ Đa Kao khi thỉnh thoảng, tôi chở mẹ tôi đi chợ trên chiếc Mobylette xám.
Đại khá, tôi chỉ nhớ bấy nhiêu. Không hiểu tại sao kỷ-niệm Sài-Gòn của tôi lại ít thế? Tại thuở ấy, tôi “cù-lần” và ít được đi chơi nơi này, chốn nọ? Tại lâu quá rồi và tại mình già nên quên hết? Nhưng mà nghe nói về già, thường chúng ta nói trước quên sau chứ chuyện đời xưa thì nhớ vanh vách cơ mà?
Hay tại tiềm-thức tôi đã tự-động xoá đi gần hết để khỏi đau lòng, khỏi luyến tiếc? Hình như tâm-lý học có nói về chuyện này (?) Tôi nhớ sau đó tôi đã lăn xả vào đời sống bên Pháp, cắt đứt mọi liên lạc với người Việt và văn-hoá Việt. Tôi đã cố trốn tránh những gì?
Nhưng quên đi những hình ảnh xưa đâu có nghĩa là không còn cảm xúc? Đâu có nghĩa là không còn buồn, còn nhớ? Ngược lại, cơn nhớ lại còn ray rứt hơn khi mình cố trốn tránh sự thật vì vết thương vẫn còn đấy.
Vì Sài-Gòn vẫn còn mãi trong tim tôi.
Biết bao giờ trở lại
Sau tháng 4 năm ấy, tôi đã trao lại sổ thông-hành Việt Nam cho Cơ-quan Bảo vệ người tỵ nạn và vô quốc-tịch của Pháp (Office Français de Protection des Refugiés et Apatrides). Tôi không còn là công-dân Việt-Nam.
Hôm nay, tôi mang hai sổ thông-hành và tôi đã nhận quê người làm quê-hương. (Ai đã nói “Quê hương mình là nơi mình hạnh phúc” ?)
Nhưng quê-hương ơi, suốt đời tôi cũng chỉ có một quê-hương mà thôi. Tên họ tôi vẫn không thay đổi, da tôi vẫn vàng, mũi tôi vẫn tẹt, tôi vẫn ăn cơm và húp nước mắm mỗi ngày và tôi vẫn nói và viết tiếng Việt (có bỏ dấu).
Tổ-quốc là nước của cha ông, tổ-tiên tôi thì làm sao tôi quên được?
Tôi nhớ, tôi thương đất nước tôi quá và giấc mơ hồi hương, ai lại không ôm ấp?
Tôi muốn về lắm
nhưng tôi không muốn về như một người du-khách, như một người “ngoại-quốc” trên
chính đất nước mình, tôi không muốn bị người đồng-hương gọi là “Việt-Kiều”. Tôi
là người Việt-Nam mà?
... Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Qua Đèo Ngang, Bà Huyện Thanh Quan)
Ôi, biết bao giờ trở lại?
Tôi vẫn tin
Tôi vẫn tin mãi sẽ có ngày trở lại…
Trời làm một trận lăng nhăng, Ông hoá ra Thằng, Thằng hoá ra Ông,
Trời làm một trận lằng nhăng, Thằng vẫn là Thằng, Ông vẫn là Ông.
Thay đổi là lẽ tự-nhiên ở đời. Cho nên tôi vẫn tin sẽ có ngày đất trời sẽ thay đổi, tôi tin rằng tôi sẽ được trở lại. Và nếu không phải là tôi, sẽ là con tôi, hay cháu tôi, hay chắt tôi,… Nhưng tôi tin chắc sẽ có ngày trở lại.
Il pleure dans mon cœur comme il pleut sur la ville. Trời mưa bên ngoài như tim tôi khóc bên trong.
Sau cơn mưa, trời lại sáng. Nhưng mưa ơi, mưa vẫn mưa mãi, biết bao giờ nắng lại?
... Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Qua Đèo Ngang, Bà Huyện Thanh Quan)
Ôi, biết bao giờ trở lại?
Tôi vẫn tin
Tôi vẫn tin mãi sẽ có ngày trở lại…
Trời làm một trận lăng nhăng, Ông hoá ra Thằng, Thằng hoá ra Ông,
Trời làm một trận lằng nhăng, Thằng vẫn là Thằng, Ông vẫn là Ông.
Thay đổi là lẽ tự-nhiên ở đời. Cho nên tôi vẫn tin sẽ có ngày đất trời sẽ thay đổi, tôi tin rằng tôi sẽ được trở lại. Và nếu không phải là tôi, sẽ là con tôi, hay cháu tôi, hay chắt tôi,… Nhưng tôi tin chắc sẽ có ngày trở lại.
Il pleure dans mon cœur comme il pleut sur la ville. Trời mưa bên ngoài như tim tôi khóc bên trong.
Sau cơn mưa, trời lại sáng. Nhưng mưa ơi, mưa vẫn mưa mãi, biết bao giờ nắng lại?
Không đề tên người viết
304Đen –
Llttm - YD
No comments:
Post a Comment