BOLÉRO BỤI ĐỜI, HÁT RONG…
Tản văn PHẠM NGA
Tôi còn nhớ, vào đầu những năm 80, học tập cải tạo về là chà lết kiếm sống với
các nghề ‘thợ vịn’ như: phụ hồ, phụ mộc, phụ chạy ống nước… thì trong
một đêm dự đám ma một anh bạn đạp xe ba bánh bị xe vận tải đụng chết, tôi đã mê
mãi hát hò với hai bạn thợ hồ cùng một tay đàn đang làm bốc vác trái cây ở chợ
Cầu Ông Lãnh. Phải nói đêm ấy quá đả, vừa vì men rượu hà thủ ô của
đám ma nhà nghèo vừa vì mối duyên văn nghệ tuyệt vời nảy sinh khi bọn tôi
chơi hết mình các liên khúc Boléro.
Xưa nay, cả trước lẫn sau tháng 4/75, hát ‘theo liên khú hẳn
không mới lạ gì đối với các quý vị sành ca hát, thường tụ họp bạn bè để hát xướng
vui chơi. Nhưng cho đến nay tôi vẫn còn thắc mắc không rõ ai – nhạc sĩ chuyên
nghiệp hay dân đàn, hát nghiệp dư– đã quá thông minh khi nghĩ ra cách đàn, hát
điệu Bolero theo liên khúc, cực kỳ sống động để nhiều người có thể cùng tham
gia vui chơi như thế? Bên nhạc pop-music Âu Mỹ, dân nghe nhạc chẳng lạ gì dạng
non-stop music, như các băng non-stop Disco hải ngoại một thời chẳng hạn. Tương
tự, kiểu chơi “liên khúc Boléro” có thể biến điệu từ Bolero nguyên thủy thành
các điệu nhanh/chậm hơn chút đỉnh, như thành: Rumba, Tango,Tango Habannera,
Chachacha, Beguin Rock…, thậm chí thành điệu ‘giựt’ tưng bừng là Soul thật
nhanh/mạnh cũng được. Hơn thế, Boléro liên khúc cho phép mọi người hát trích đoạn
của từng ca khúc và luân phiên hát nối tiếp nhau thành vô số khúc hát, kéo
dài tới sáng cũng được. Và Trời thương, kho tàng nhạc Boléro Việt
Nam, chỉ riêng phần nhạc cũ, tích lũy đến trước tháng 4-75 đã quá đồ sộ, đến
nay vẫn chưa có thống kê chính thức nào công bố tổng cộng đã có bao nhiêu ca
khúc thuộc dòng nhạc này.
Ở đám ma ấy, giống một cuộc thi hát có thách thức nhẹ nhàng, giọng nam trầm của
ba ca sĩ thuộc hạng “chưa thằng nào ngán thằng này” gồm tôi và các bạn thợ hồ cứ
luân phiên nhau cất lên trong đêm thức trắng. Các bạn kia hát Đời tôi
cô đơn, Kẻ ở miền xa, Rừng lá thấp, Con đường xưa em đi…, tôi
đáp lại với Những ngày xưa thân ái, Những bước chân âm thầm, Nắng chiều …
Nhất định phải kể đến công lao của tay đàn/phu bốc vác. Khi đệm cho liên khúc
Boléro, người đệm phải chịu mệt, mỏi tay vì không được tạm dừng giữa hai bài mà
cần đệm liên tục ở cùng gam LA mineur hay SOL mineur, miễn vừa với giọng trung
bình, chung chung của cả bọn “ca sĩ” ngồi đó. Một người mới xong khúc hát của
mình, tay đàn sẽ đệm dạo ngay 4 trường canh Boléro và người hát kế tiếp phải cất
giọng ngay khi dứt khúc dạo. Nếu chưa tìm ra bài thì có thể cáo lỗi, xin thêm
4 trường canh nữa. Được châm chế như thế rồi mà vẫn không hát nối tiếp được sẽ
bị phạt uống một ly, không chờ ly “xây tua”.
Tôi nhớ đã đề nghị bạn phu bốc vác nghỉ xả hơi một chút, cứ giao cây guitar cũ
mèm, trầy trụa kia cho tôi đệm thế vài bài. Rồi dù không chuyên nghiệp như anh
bạn mới quen, tôi đệm cũng coi như OK, cũng chân phương, đúng nhịp. Lúc đến lượt
hát, tôi đã cao hứng hát bài có lời mở đầu là Chiều nay ra
khơi… gì đó để tự đệm điệu Beguin Rock ưa thích của mình.
Rốt cuộc, show liên khúc Boléro của bọn tôi gần 2 giờ sáng mới chịu tẹc, nếu
không phải đi làm sớm sáng mai thì còn kéo dài nữa. Cả bọn đều mệt thật sự
nhưng đều thật vui trong mối đồng cảm tiếng-hát-dân-nghèo. Chỉ mới lần đầu gặp
nhau, cùng uống rượu cùng đàn hát đả đời với nhau là đã tình-thương-mến-thương!
Nghe bạn bè áo rách ngồi dựa vào cái quan tài hạng bèo của mình hát hò như thế,
chắc anh bạn phu xe ba bánh của chúng tôi đang nằm trong hòm rất hài lòng. Chừng
như có tiếng anh gõ thành hòm, nói vọng ra: “Được lắm, hát nữa đi các bạn!
Đưa ly đây! Vô!”.
3.
Không hiểu sao, cái cứ gọi đại là “sự nghiệp” ca hát bụi đời của tôi lại rất âm
tính, theo nghĩa cứ dính hoài vào đám ma và đêm tối. Hình như, thường ở các đám
ma thì nhất định người ta mới cùng nhau có những đêm thức trắng? Sau đám
tang anh bạn phu xe ba bánh, ở một đám ma khác, tôi lại có dịp “giao lưu” văn
nghệ, lần này là với mấy bạn bóng hát rong, nghe nói từ bên hẽm Đội
Có, Phú Nhuận qua hát một đêm mà chỉ lấy chút thù lao “hữu nghị”.
Bữa đó, bọn tôi cũng chơi liên khúc Boléro, tay đàn vẫn đệm riết một nhạc điệu,
vẫn dạo 4 trường canh giữa hai khúc hát, nhưng tôi lại học được một kiểu hát,
soạn nên ca khúc ngắn tại chỗ rất ngộ nghĩnh và cũng không thể biết do ai đề xướng.
Đó là, thay vì phải lục bộ nhớ về các ca khúc Boléro quen thuộc ngày trước để
hát trích đoạn, nay cứ tùy hứng lấy mấy câu ca dao, đồng dao theo thể thơ lục
bát, cũng cắt khúc ra thành các chi câu rồi phổ vô điệu Boléro. Mỗi người đến
lượt có thể hát từ 1 đến 2 cặp lục bát được phổ nhạc tại chỗ như thế là xong
“nhiệm vụ”.
Kết quả là, trong khi hầu hết ca khúc Boléro của các nhạc sĩ thường thảm buồn,
hợp với các gam Mineur áo não, thì ca dao phổ Boléro lại vui nhộn và hài hước,
hợp với các gam Majeur đầy phấn chấn. Thí dụ như :
Anh đi /em ở lại nhà/
Con thơ bóp mũi /mẹ già đuổi đi.
Hay:
Ví dầu / cầu ván đóng đinh /
Cầu tre lắt lẻo / gập ghình khó đi.
Khó đi / mẹ dắt con đi /
Con đi trường học /mẹ đi trường đời.
Tôi còn hát luôn câu ca dao cải biên học được qua những ngày bị ủy ban phường
kêu đi làm thủy lợi, đào kênh đắp đê tối tăm mặt mũi ở vùng Củ Chi:
Trúc xinh / trúc đứng đầu đình /
Em xinh / em đứng / dưới sình cũng xinh!
Hẳn là mấy loại liên khúc Boléro, lục bát ca dao phổ Boléro kiểu bụi đời như
trên rất dễ bị giới phê bình âm nhạc cùng các cán bộ quản lý âm nhạc, nhạc sĩ
công chức xem là loại âm nhạc thấp kém, nhạc tầm-bậy-tầm-bạ, bởi chỉ là đám lao
động nghèo, quậy mới hát bậy bạ cho vui với nhau, hay chỉ được trình
diễn tùy hứng, tự phát bởi bọn hát rong hay tụi pê-đê hát đám ma… Dù sao mặc
lòng, đối với nhiều người nghe nhạc, vốn thuộc về nhiều tầng lớp, thành phần
khác nhau, đặc biệt là giới người nghèo đô thị, bấy lâu nay Boléro vẫn cứ là niềm
vui giản dị và dễ dàng chia xẽ cùng nhau, cũng là hơi thở ra sãng khoái cho lúc
được nghỉ ngơi, thư giản sau giờ làm việc trong cuộc sống đa đoan…
P.N.
No comments:
Post a Comment