CHO NHỮNG NGƯỜI VỪA NẰM XUỐNG CHIỀU QUA
Tháng 4/1975 là cột mốc thay đổi
rất nhiều thứ của người miền Nam Việt Nam. Đối với giới âm nhạc, đó cũng là một
giai đoạn đầy biến động nhưng ít được ghi lại,. Những biến động đó bao gồm ly
tán, tuyệt vọng, cái chết và sự nhục nhằn của kiếp người từ một chế độ này,
bước sang một chế độ khác.
Rất nhiều nhạc sĩ, ca sĩ của
miền Nam đã tìm đường di tản, vượt biên… với hy vọng rằng rồi mình sẽ lại được
sống với nghiệp dĩ của mình ở đâu đó. Thật buồn, không phải ai ra đi cũng đã
toại nguyện. Nhưng với nhiều người ở lại, cuộc đời đầy những bất ngờ sau đó, có
thể còn buồn bã hơn nhiều.
Một trong những nhạc sĩ ở lại
trong nước sau 1975 là nhạc sĩ Hoài Linh. Ông là tác giả của vô số những bài
bolero có lời lẽ đẹp và sâu sắc như “Sầu tím thiệp hồng”, “Căn nhà
màu tím”, “Xin tròn tuổi loạn”… Vốn là trung uý ở Nha cảnh sát quốc
gia, nhạc sĩ Hoài Linh cũng mang nhiều nỗi lo về chuyện chế độ mới sẽ thanh
trừng mình. Ngay trong những ngày di tản, ông đã dự định cùng gia đình đưa nhau
xuống tàu, thế nhưng quá tiếc nuối căn nhà kỷ niệm ở đường Trương Minh Giảng,
nơi ông dành dụm qua nhiều năm mới có được, nên rồi ở lại.
Ngày thường, nhạc sĩ Hoài Linh
sống rất khiêm tốn và nhã nhặn với mọi người, ít phô trương. Chính vì vậy mà
trong hẻm nhà, nên ai cũng thương mến. Khi những nhóm công an khu vực đầu tiên
vào Sài Gòn đi điều tra nhân thân của ông Hoài Linh, hàng xóm luôn nói đỡ cho
ông, không ai khai chuyện ông là trung uý cảnh sát. Chính vì vậy mà ông Hoài
Linh tránh được chuyện đi tù (hay nói theo kiểu Nhà nước Việt Nam là đi học tập
cải tạo).
Vốn là một nhạc sĩ thành danh,
được trọng vọng, cũng như đang sung sức làm việc, bất ngờ bị đảo lộn mọi thứ,
nhạc sĩ Hoài Linh mang một tâm trạng bất đắc chí cho đến tận lúc qua đời. Sau
năm 1975, nhạc sĩ Hoài Linh dành trọn tâm huyết của mình cho việc viết thánh
nhạc, phục vụ cho nhà thờ. Gia đình cho biết ông cũng từ bỏ y định vượt biên
khi thấy số người tuyệt mạng trên biển quá nhiều.
Một lần đón các em nhỏ đến nhà
tập hát thánh ca cho nhà thờ, nhạc sĩ Hoài Linh bị công an khu vực đến yêu cầu
chấm dứt “tụ tập đông người”, ông buồn bực vô cùng nhưng cũng phải đành làm
theo. Đầu năm 1995, ông trở bệnh nặng. Thật là ngẫu nhiên nhưng cũng đầy ý
nghĩa, ngày 30-4-1995, nhạc sĩ Hoài Linh lìa đời, để lại một sự thương tiếc cho
nhiều người miền Nam. Dĩ nhiên, báo chí của chế độ mới không hề đưa một dòng
tin nào.
Do không đi học tập, nên nhạc sĩ
Hoài Linh bị nhiều người cho rằng có thể ông là Việt Cộng nằm vùng, thế nhưng
khi còn sống, nhạc sĩ Hoài Linh không bao giờ buồn đính chính. Một trường hợp
khác tương tự là nhạc sĩ Anh Việt Thu. Dù nhạc sĩ Anh Việt Thu mất năm 1973,
nhưng ông vẫn bị mang tiếng là Việt Cộng nằm vùng do có một người em đi tập kết
theo cộng sản ở miền Bắc, cũng như có bạn là nhà thơ Thiên Hà, là Việt Cộng.
Nhưng giờ thì điều đó có thể lý giải được: sau năm 1975, rất nhiều bài hát của
nhạc sĩ Anh Việt Thu cũng đã không được phép lưu hành.
Không ai có thể hình dung được
đời mình và người Cộng sản từ miền Bắc đã gây ảnh hưởng như thế nào. Chẳng hạn
như nhạc sĩ Lê Văn Thiện không bao giờ hình dung được người vợ không hôn thú
của mình (bà Ngọc) là thành phần khủng bố ở nội đô. Bà Ngọc đem mìn hẹn giờ đến
cài ở nhà hàng Liberty, đường Tự Do, để giết một vài lính Mỹ. Thế rồi bị trục
trặc, chính bà cũng bị mìn giết chết tại chỗ, còn chỉ huy của bà là ông Sáu Hỏi
(sau 1975 về làm quan chức ngành văn hoá ở quận 5) thì cao chạy xa bay.
Tâm trạng trầm uất và chỉ cầu
mong sống để làm việc, lo cho gia đình là khuynh hướng chung của rất nhiều nhạc
sĩ miền Nam đã sống trong chế độ VNCH. Nhạc sĩ Thanh Sơn, Mặc Thế Nhân, Hoàng
Trang… tìm cách quy ẩn. Còn những nhạc sĩ như Lê Hựu Hà, Y Vân… thì được tuyển
dụng làm cho các đoàn ca nhạc mới. Có miễn cưỡng nhưng chỉ còn đó là sinh lộ
cuối cùng nên các ông đành nương theo mà sống. Lúc sinh thời, nhạc sĩ Y Vân
cũng rất buồn bã sau ngày 30-4, nhất là khi một người bạn thân đi vượt biển mất
tích. Ông tâm sự với vợ con rằng giờ chỉ còn biết làm để gia đình không lâm vào
cảnh đói khổ mà thôi. Và có lẽ cũng do làm việc lao lực ngày đêm, năm 1992 nhạc
sĩ Y Vân qua đời. Nhạc sĩ Lê Hựu Hà cũng không khác gì. Những năm ông đi trình
diễn trên sân khấu, rất nhiều khán giả gửi giấy lên yêu cầu các bài hát thời
ban nhạc Phượng Hoàng của ông. Thế nhưng Lê Hựu Hà đành từ chối khéo, sau đó
quay vào trong với ánh mắt buồn thăm thẳm: nhiều bài hát của ông cho đến năm
2003, tức năm ông qua đời, vẫn chưa được những người Cộng sản cho phép lưu hành
trở lại.
Nhiều nhạc sĩ không thích nghi
được đời sống của chế độ mới nên cũng qua đời trong nghèo khổ như nhạc sĩ
Nguyễn Trung Cang, Trúc Phương, Thanh Bình, Châu Kỳ… Nhiều năm bị bạc đãi ở các
phòng văn hoá kiểm duyệt theo chính sách thanh lọc văn hoá của chế độ cũ, hầu
hết những nhạc sĩ của miền Nam Việt Nam còn bị báo chí Nhà nước ghẻ lạnh vì
tuân theo các chính sách tuyên truyền của ban tuyên giáo. Trong khi đó, khác
với giới biểu diễn của chế độ mới thì được tạo điều kiện để ca tụng, quảng bá
lắm lúc trơ trẽn.
Khá nhiều nhạc sĩ trước 30-4 là
sĩ quan phòng tâm lý chiến, là quân nhân VNCH, nên chuyện đi tù cải tạo là điều
dễ hiểu. Những ngày tháng trong trại tù cải tạo Hà Tây, nhạc sĩ Vũ Thành An
cũng vì đói, vì sợ đòn nên đã khuất phục, trở thành tai mắt của cán bộ quản
giáo và bị anh em trong trại căm ghét. Mãi sau do quá ăn năn, ông đã xin được
rửa tội đi tu theo đạo Công giáo ngay trong trại tù. Đó là lý do mà nhiều năm
sau khi xuất cảnh sang Mỹ, nhạc sĩ Vũ Thành An mới quay lại với âm nhạc, dùng
Đời Đá Vàng như một lời tâm tình đầy đau đớn cho cuộc sống mà ông đã trãi qua.
Nói về kết thúc trong trại tù,
không thể không kể đến nhạc sĩ Minh Kỳ. Vốn là đại uý cảnh sát, nhạc sĩ Minh Kỳ
cũng bị dồn vào trại cải tạo ở Biên Hoà. Bốn tháng sau ngày 30-4, khi đang ngồi
ăn trong trại, cả nhóm sĩ quan của ông bị ai đó ném lựu đạn vào giữa, khiến
thương vong mười mấy người. Nhạc sĩ Minh Kỳ hấp hối, đẫm máu, chỉ có lời với
anh em trong trại là nhắn giùm với gia đình rằng ông đã chết, rồi sau đó xuôi
tay. Không rõ mộ của ông sau này có cải táng hay không, vì khi chôn cất sơ sài,
cán bộ quản giáo chỉ để bảng ghi tên người chết là Vĩnh Mỹ, tức tên thật của
ông, chứ không hề biết đó là một nhạc sĩ tài hoa hàng đầu của nước Việt.
Minh Kỳ & Hoài Linh
30-4-1975 là một cột mốc của
nhiều điều, mà có lẽ nhiều thập niên nữa người Việt mới biết tường tận sự thật.
Và có lẽ cũng nhiều năm nữa, những trang sử nhạc còn phải ghi chú thêm những
điều chưa kể hết, mà vốn nỗi buồn gần nửa thế kỷ vẫn phủ tối cả quê hương.
Tuấn Khanh
No comments:
Post a Comment