DƯỚI LÀN SÓNG
Trong một đám dân phu, Mịch đang nai lưng làm việc.
Chàng vác từng thúng đất đào ở một thửa ruộng gần đấy đem lên mặt đê để đắp cừ.
Thỉnh thoảng, mệt, chàng đứng lại thở, nhìn ra sông, lắc đầu lo ngại. Sông đỏ
mênh mông, chảy từ từ như một huyết-quản khổng lồ của con quái vật nào. Mịch
đưa mắt theo những đám bọt vẩn, những cành cây xanh từ từ đi về miền hạ du, mơ
màng nghĩ đến cảnh rừng thẳm âm u là nơi mưa lũ đuổi những lá, những cành các
thứ cây lạ trôi về. Cảm giác ấy thoáng qua trong óc Mịch như một tia chớp rồi
Mịch lại quay trở lại với công việc. Chàng hì hục vác, nhanh nhẹn, nhịp nhàng,
không hề nghĩ đến cái cớ bắt chàng ra đấy làm việc công. Tuy cả nhà chỉ trông
cậy vào hai cánh tay chàng, Mịch lúc bị ép ra hộ đê vẫn lẳng lặng yên phận, coi
sự ép uổng ấy như một sự dĩ nhiên, như việc vợ chàng đẻ một đứa con trai.
° ° °
Trưa hôm ấy, trời hửng nắng. Mọi người trông nhau,
tươi tỉnh hẳn lại. Mịch vui vẻ ngồi ăn bữa cơm trưa. Chàng đói nên ăn rất ngon
miệng. Vài bát cơm khoai, mấy con cá kho muối, chàng thấy hương vị đậm đà, nên
lúc giỏ cơm đã hết, chàng chép miệng nói một mình:
- Giá có cơm nữa mà ăn nhỉ!
Bỗng Mịch nghĩ đến gia đình. Chàng băn khoăn tự
hỏi:
- Chẳng biết hôm nay mẹ cái Ốc có mò được con cua
nào không? Rõ khổ... Mình ở đây còn có cơm mà ăn, chứ mẹ con nó biết nuôi nhau
bằng cái gì?
Chàng thở dài nghĩ đến cảnh nhà bần bách. Có vài
sào ruộng công để cầy cấy thì đã đem cầm cố đi cả; chàng chỉ còn nghề làm mướn
để sinh nhai. Nghe chàng không bao giờ bận lòng oán thán, vì chàng yên trí rằng
ở trên đời, sự khổ sở, cơ cực là phần của chàng, còn sung sướng, thong thả là
phần của người khác.
° ° °
Chiều đến, công việc hộ đê có vẻ uể-oải. Mấy ông kỳ
mục, được hôm tạnh ráo, ngồi đánh tổ tôm với nhau trong điếm. Dân phu thì túm
năm tụm ba ngồi trên bờ đê than thở.
- Nước năm nay to y như nước năm Dần...
- Có lẽ hơn, bác ạ.
Ai nấy buồn bã nhìn ra ngoài đê. Ánh tà dương viền
bạc đám mây xám nằm ngang phương tây, nhuộm tía mấy đám mây lơ lửng trời ở trên
không, phản chiếu xuống mặt sông, mặt đê, xuống cánh đồng lúa non rợn xanh đến
chân trời. Không một ngọn gió trong không khí nặng nề. Lòng sông mênh mông cũng
ngừng lại không chảy nữa. Người và vật chìm đắm trong một giấc mơ êm tĩnh lạ thường...
Bỗng trong đám mây xám, Mịch thấy bóng một tia
chớp. Trời tự dưng tối xầm lại; màu nước, màu mây biến ra nhợt nhạt trong một
thứ ánh sáng mờ ảo. Mặt sông gợn sóng. Mây kéo lên khắp trời. Khoảnh khắc dưới
ngọn cuồng phong, sóng bạc đầu theo nhau nổi lên trên mặt sông mỗi lúc một mau.
Mưa đổ xuống như thác. Trời tối hẳn. Tiếng trống hộ đê lại bắt đầu gieo nỗi
kinh hoảng vào lòng người. Lẫn trong tiếng tre sột soạt, tiếng sóng ì-ầm vỗ vào
mạn đê, tiếng trống nghe bổng trầm như tiếng kêu cứu của một người hấp hối.
Thỉnh thoảng, trong khoảng trời mù mịt, hiện ra một bó đuốc gieo ánh đỏ thê
thảm ra chung quanh rồi biến đi, khiến đêm tối lại càng thêm tối. Mịch, thân
thể ướt át, đứng ở mạn đê cắm cọc tre xuống một cách mạnh mẽ, nhưng tuyệt vọng.
Chàng cảm thấy sự kinh khủng bao bọc lấy mình, như nom được sự hung hãn dị
thường của những sức mạnh huyền bí vô cùng của trời đất. Trước những mãnh lực
tàn khốc ấy, Mịch có cái cảm tưởng rõ rệt rằng chàng và những người khác bên
cạnh đều nhỏ nhặt, yếu hèn như giống kiến, giống trùng, không thể nào cản trở
hay kháng cự lại được.
***
Như đáp lại tư tưởng của Mịch, gió gào một khắc một
mạnh. Hạt mưa nặng rơi trên chiếc nón lá bắn nước tóe ra chung quanh, gió thổi
tạt vào một phía, khiến chàng tối tăm cả mặt mũi. Mỗi khi chàng cúi xuống đổ
đất, chàng chợt nghe thấy tiếng sóng vỗ mạnh vào mạn đê như tiếng gầm giận dữ
của một con mãnh thú trong cơn điên cuồng.
Bỗng cách chàng vài trăm thước, ầm lên một tiếng
lớn vang động như sấm. Theo ngay sau, một tiếng kêu thất thanh rơi vào trong
bóng tối. Giật mình, dân phu ai nấy đều dừng tay, yên lặng. Họ cùng có cái cảm
giác rằng một tai nạn ghê gớm vừa tới. Trước mặt họ, những hình ảnh khốc hại
thoáng hiện ra, những hình ảnh họ đã từng biết: cảnh đồng lúa xanh mềm biến đổi
ra hồ nước mênh mông, nhà cửa xụp đổ trôi theo giòng nước, đàn bà trẻ con nheo
nhóc chạy lụt... và sự đói cực vô hạn. Mịch sực nhớ đến vợ con. Chàng kinh động
lo lắng. Nhà chàng ở ngay đầu làng, gần cây đa lớn bên đường nên nước chảy xiết
về, chàng sợ không đủ vững.
- Phải về, phải về mới được.
Mịch tự nhắc lại câu nói ấy, bỗng nhiên chàng thấy
bả vai đau ê ẩm. Một tiếng quát tháo:
- Đứng ở đây à? Có ra mà hàn khẩu ngay đi không?
Ông cho phải tù cả lũ...
Một người lính hung hăng cầm roi đập vào đám dân
phu bắt tiến lên. Mịch bàng hoàng bước theo. Tiếng nước reo một giây một rõ.
Mịch hồi hộp nhìn lên. Hai bên bờ hội khẩu, dưới ánh sáng mờ tỏ của vài bó đuốc
bạt ngọn trước luồng gió dữ, bóng người lung lay trên nền trời đen thẳm, dệt
nên một cảnh tượng ghê sợ. Mịch rùng mình. Chàng nhìn con nước xói vào cánh
đồng âm thầm như thác ngàn đổ, mãnh liệt không có sức nào cản nổi. Chàng nhìn
chung quanh. Toàn những bộ mặt nhợt tái, diễn tả bao nhiêu nỗi khủng khiếp ngấm
ngầm.
***
Hơn một giờ sau, Mịch mới tìm được một chiếc thuyền
nan. Chàng nhân lúc lính vô ý, trốn thoát nhảy xuống thuyền, tâm trí để hết cả
đến việc trở về làng. Một tay chàng cầm gáo tát nước ứ ra ngoài, còn một tay ra
sức chèo. Trong đêm tối, hạt mưa nặng vẫn ào ào đập lên chiếc nón lá, gió vẫn
thổi mạnh, con thuyền bị trôi băng trên mặt nước, Mịch phải để ý giữ gìn từng
li từng tí mới khỏi sóng đánh úp. Chàng thuộc đường nên tuy lắm khi ngược nước,
chiếc thuyền con có chòng chành, nhưng đi vẫn thoát.
Nửa giờ qua. Mịch thoáng thấy bóng cây đa cổ thụ in
đám lá đen kịt lên màu trời đen xám. Lòng chàng hồi hộp, phấp phỏng. Chàng vẫn
biết trong lúc hoạn nạn nguy kịch, trong làng không còn ai nghĩ đến vợ con
chàng, là hạng người cùng đinh, sống không ai thương chết không ai xót. Chàng
chỉ còn cậy vào sức mình. May mà vài mươi con sào nữa là chàng về đến nhà. Vợ
chàng chắc lúc này đang ngồi ẵm con trên nóc túp lều tranh lẳng lặng nhẫn nhục
đợi cái chết tới. Ý tưởng ấy khiến Mịch chèo thêm mạnh tay. Giây phút, con
thuyền đã vượt qua con đường bên gốc đa. Ngọn nước xoáy chiếc thuyền về phía
dưới, chàng ra sức chèo ngược lên, con thuyền ở giữa hai cái mãnh lực gần thăng
bằng đứng im một chỗ. Bỗng Mịch nghe trong khoảng đêm tối một tiếng kêu cứu,
tiếng kêu hốt hoảng bao hàm bao nhiêu nỗi kinh khủng. Chàng ráng hết sức bình
sinh, vượt qua ngọn sóng, giơ tay vớ lấy một cành đa. Con thuyền nhẹ bồng lên,
những đợt sóng réo theo nhau chảy về phía dưới. Mịch bật hồng nhìn về phía nhà,
kêu:
- Mẹ cái Ốc đâu?
Tiếng gió trả lời chàng. Chàng gọi luôn mấy tiếng
nữa cũng không thấy ai đáp lại. Lòng chàng rạo rực; trái tim chàng đập rất mau.
Hết sức, chàng rún mình đưa con thuyền đè sóng đâm ngang vào bụi tre mà chàng
biết là ở cạnh cổng nhà, rồi hai tay chàng với lấy cành tre giữ thuyền lại. Mắt
tre đâm vào cánh tay, chàng cũng không thấy đau. Ánh sáng của bó đuốc nhỏ chiếu
tỏa ra chung quanh. Mịch rên lên một tiếng khổ não. Chàng đăm đăm nhìn về phía
nhà, chỉ trông thấy vũng nước đỏ ngầu lấp lánh dưới ánh đuốc. Mắt mở to, chàng
trừng trừng nhìn lên mặt sóng bấp bênh chiếc mái nhà lật ngược. Tuyệt vọng,
chàng sực nhớ đến tiếng kêu ban nãy, tiếng kêu cuối cùng của vợ chàng có lẽ
đang ẵm con thơ. Chàng rủn cả người, hai tay rời cành tre. Một làn gió mạnh,
một đợt sóng qua. Chiếc thuyền nghiêng ngửa, Mịch không vững chân, ngã ngửa ra.
Chàng như người mất hồn, nhìn thẳng lên trời, trong hai con mắt âm thầm bao nỗi
đau đớn, oán hờn. Con thuyền trong khi ấy quay ngang, sóng đưa mạnh lật úp.
Mịch chìm lỉm, nhưng linh tính khiến chàng rẫy rụa nhoi lên mặt nước. Một làn
sóng khác đổ tới, lôi riết chàng xuống. Trong giây phút, Mịch sống lại cả một
đời chàng, một đời cực khổ, rách rưới, đói khát, một đời khốn nạn. Chàng trông
rõ chàng buổi thơ niên, đánh khăng ngoài đồng ruộng, rồi đi chăn trâu, cắt cỏ
để đổi lấy miếng ăn thừa. Rồi đến hình ảnh quãng đời trưởng thành, lam lũ, khó
nhọc. Và hồi nào cũng như hồi nào, chỉ có đói, khát, tuy chàng vẫn làm lụng cực
nhọc suốt ngày, chỉ có sự nhẫn nhục buồn thảm và yên lặng. Cả một đời tàn khổ,
chàng không có được một ngày sung sướng thỏa thuê, hình như có những sức mạnh
huyền bí vô hình đè đầu chàng xuống, không cho ngoi ngóc lên, cũng thể đợt sóng
lúc nãy dìm chàng xuống không cho nhoi lên mặt nước.
Trong lúc ngạt hơi sắp chết chàng có cái cảm tưởng
rằng không phải bấy giờ chàng mới bị ngạt, mà cả đời chàng, chỉ là một cuộc
chết ngạt lâu dài....
° ° °
Vài giờ sau, vừng thái-dương sáng lạn mọc lên trong
một bầu trời quang đãng, âu yếm nhuộm hồng mấy sợi mây tơ trắng trên da trời
màu bạch nguyệt, dịu dàng mơn trớn cánh đồng nước lặng sóng như mặt hồ. Ánh
sáng buổi bình minh tinh khiết như hồi thiên địa mới sơ khai. Nếu không có vài
chiếc thuyền thỉnh thoảng lách vào mấy ngọn tre xơ xác, những sự khủng bố hồi
hôm có lẽ khách du chỉ cho là một giấc mơ dữ dội.
Hoàng-Đạo
Ngày Nay số 27 ngày 27-9-1936
No comments:
Post a Comment