Khi Quê
Hương Không Có Chỗ Cho Người Trẻ
Phú nói Thu tốt nghiệp loại giỏi đại học ngoại thương, đang làm tình
nguyện viên sinh hoạt trong phường vì hai năm rồi chưa xin được việc. Nghe đến
đó là lòng tôi lợn cợn. Những bàn cà phê ở xứ này hay dày vò lòng tôi với những
mẩu chuyện như thế. Bạn tốt nghiệp Sư phạm văn cấp 2, về quê vì là giọt máu duy
nhất của bố mẹ, đang chuẩn bị cho đợt thi công chức với 200 hồ sơ đánh vật lấy
9 chỉ tiêu.
“Lót trước lót sau vẫn chưa
chắc thi đậu, mà thi đậu cũng chưa chắc có việc làm”. Bạn lấy bằng tốt nghiệp
tháng 9, về quê chờ đến tháng 6 năm sau mới có đợt thi công chức: “Vậy là tớ
còn thất nghiệp 4 tháng nữa. Nếu không xin được việc làm chắc sẽ mở quán cà
phê.” Quán cà phê ở quê tôi nhiều vô kể, nơi nhiều người đến mài mòn tuổi trẻ
của mình trong những câu chuyện phiếm không đầu không cuối, mà chính họ cũng
chẳng mấy để tâm. “Về chưa, cà phê!” là một câu nói quen thuộc vào mùa này, khi
thành phố nhỏ quê tôi đang đợi chờ những người trẻ bị mang đi bởi chuyến xe
khách mùa hè trở về, mang theo một chút gì mới mẻ. Nhưng thành thực mà nói,
những mẩu chuyện về công việc, tiền bạc, quan hệ với đầy sự thỏa hiệp khiến tôi
như rụn rã.
Có phải khi lớn lên, nụ cười của
con người không còn trong trẻo từ khi bàn tay họ lén lút ở dưới gầm?
Bạn kể, trong lớp thi công chức
có một anh A đã lo lót hết rồi, anh dở tài liệu khá lộ nhưng giám thị làm lơ
không nói gì. Một bạn nữ kế bên không chịu được bèn đứng phắt dậy tố giám
thị: “Bạn A, ngồi bàn X, lật tài liệu thưa giám thị". Không còn cách nào
khác, giám thị buộc phải thể hiện sự liêm chính yếu ớt còn sót lại của mình.
Anh A được cho về nhà uống cà phê chờ năm sau... thi tiếp.
Tôi vui mừng thét lên: “Có thế chứ! Chính những người này sẽ cứu thành
phố của mình khỏi sự nhiễu nhương!”. Rồi như thể cười cợt cái niềm hy vọng bé
nhỏ vừa chớm nở của tôi, bạn cười bảo: “Bạn
nữ kia cũng lo lót, cũng lén... lật tài liệu, chỉ vì hai người thi vào cùng một
ngành nên mới tố giác để loại bớt đối thủ đó.”
Rồi thành phố của tôi có thể trẻ hơn bởi những con người với ý nghĩ già
nua này không? Cái ý nghĩ vào làm công chức để ổn định, cái ý nghĩ đưa tiền
trước lấy lại tiền sau, cái ý nghĩ diệt trừ người khác bằng giả danh “bài trừ
tiêu cực”! Bạn già tôi nói thế hệ của anh là vứt đi, thế hệ trước anh cũng tự
nhận mình là vứt đi. Rồi ai vứt nổi chúng tôi đây, khi chính chúng tôi còn
không ngửi được mùi mốc meo lên rễ của chính mình.
Tôi đi bộ ra chợ, nơi những mặt người đen đủi lấm lem đan xen vào những
hàng bông, hàng chuối xanh rờn. Ở quê tôi, nếu bắt được một tia lửa sáng rực
lóe lên trong đôi mắt khi hỏi thăm về con cái, bạn cứ yên tâm người đó có con
học đại học ở Sài Gòn. Chú Phúc làm nông, cô Thơi gánh chuối bán ở chợ T., hai
vợ chồng với 4 sào ruộng khô cằn nuôi 4 người con học Đại học. Chú Phúc kể vanh
vách danh sách trường thi trong nguyện vọng 1 và nguyện vọng 2 của từng đứa con
như thể họ vừa mới thi xong vậy. Như bao người trẻ khác, họ tốt nghiệp và đi
nơi khác làm việc.
“Bọn trẻ muốn về quê làm việc ở gần bố mẹ lắm chứ, nhưng mình không có thân thế gì, không xin việc
được. Tỉnh nói ưu đãi cho trí thức trẻ về quê, nhưng thực chất những cái ghế
chưa ai ngồi cũng đều đã đề tên sẵn. Bạn của con chú về muốn có việc cũng phải
đút tiền, nó chán nên vào Sài Gòn làm lại.”
"Nhiều người tự lực vì họ không có
chỗ nào để dựa. Nhiều người không đút
lót vì không có tiền để đút, nhiều người không nhận hối lộ vì không có điều
kiện để nhận. Tôi tự hỏi, con cái của những người nghèo khi đã vượt qua
gian khổ, đã thành ông này bà nọ, điều gì sẽ giữ họ lại với sự liêm
chính?" yên ổn muôn đời, và họ luôn dạy con cái mình - là thế hệ chúng tôi
- về điều đó.
10 giờ đêm, ngọn đèn dầu của những người mẹ bán trứng vịt lộn nuôi con
đi học đại học ở Sài Gòn vẫn còn chong sáng. Tôi hỏi Nam: “Nếu được, cậu có
về?”. Nam bảo sẽ về, nhưng chắc tầm 10 năm nữa, khi đã có nhiều tiềm lực hơn,
bây giờ về không có đất dụng võ. Nam rất giỏi, Nam chịu khó vô cùng, Nam liêm
khiết, sao Nam không về đi cho cái thành phố của tôi trẻ hơn một chút.
Cái thành phố đâu chỉ già vì có quá nhiều người trẻ ra đi, đâu chỉ già
vì quá nhiều cha mẹ trông ngóng con đi học sắp về.
Thành phố già bởi chính những người trẻ ở lại có lối suy nghĩ không khác
gì người già, những người trẻ thi công chức mà ích kỉ, yên phận, sống chấp
nhận, lỡ theo tiền lệ nhiều hơn một lần nên cả đời không dám nói to. Tôi hỏi
bạn: “Sao chuyện đút tiền xin việc lại
trở thành một điều thông thường được vậy?” Bạn lắc đầu, trả lời: “Chuyện đó cũ
quá rồi.” Thành phố, còn không có chỗ cho tôi một câu trả lời.
H. TAM
304Đen – Lượm lặt trên trang mạng –
Bài viết từ Việt Nam.
No comments:
Post a Comment