NHÀ GIÁO HÀ MAI ANH &
TÁC PHẨM TÂM HỒN CAO THƯỢNG
“Mẹ
tôi tin rằng hình ảnh trường cũ sẽ in vào ký ức của con cho đến lúc tàn hơi thở
cuối cùng như không bao giờ mẹ quên được bóng dáng của nhà cũ kỹ mà ở đó mẹ đã
nghe tiếng nói ban đầu của con – Mẹ con (trích Tâm hồn cao thượng, Edmondo De Amicis – Hà Mai Anh dịch)
Vương
Trùng Dương (trích Nhà Giáo Hà Mai Anh & tác phẩm Tâm
Hồn Cao Thượng)
Tác giả Edmondo De Amicis viết về tác phẩm cho trẻ thơ, viết theo hình
thức nhật ký của Enrico Bottini (là An Di trong bản dịch của Hà Mai Anh), cậu học trò 11 tuổi, học tiểu học. Câu chuyện dẫn dắt
từ Ngày Khai Trường tại thành Torino, thành phố ở Tây Bắc nước Ý, vào thứ Hai
ngày 17 tháng Mười đến Trang Cuối Cùng Của Mẹ Tôi vào thứ Bảy, ngày 1 tháng
Bảy. Tác phẩm tuy mỏng, gồm 60 “tiểu mục” ngắn từ (1 Ngày Khai Trường) “Hôm nay
tôi đi học…” đến (60 Trang Cuối Cùng Của Mẹ Tôi) với dòng kết “Mẹ tôi tin rằng
hình ảnh trường cũ sẽ in vào ký ức của con cho đến lúc tàn hơi thở cuối cùng
như không bao giờ mẹ quên được bóng dáng của nhà cũ kỹ mà ở đó mẹ đã nghe tiếng
nói ban đầu của con – Mẹ con”.
Từng mẩu chuyện ngắn ghi lại trong lớp học vui, buồn… tinh nghịch, an
ủi, chia sẻ cho nhau, hình ảnh đó trong tuổi học trò đã từng trải qua.
Tâm hồn trẻ thơ như trang giấy trắng, khi cha mẹ, thầy cô tô điểm những
bông hoa tươi đẹp sẽ ảnh hưởng vô cùng. Và, trong tác phẩm nầy đã nói lên điều
đó. Từ những ghi nhận của cậu bé, lời nhắn nhủ của cha mẹ được diễn đạt qua
dòng nhật ký trong suốt niên học được kết thúc lúc chia tay. (Thuở còn cắp sách đi học, chị Sáu tôi cho quyển sách nầy, tôi
chưa cảm nhận được nhưng khi về già sống ở hải ngoại cảm thấy tuyệt vời ở trong
lòng con người mất nơi chôn rau cắt rốn!).
Tác phẩm Tâm Hồn Cao Thượng được nhà giáo Hà Mai Anh chuyển ngữ với lời
văn trong sáng, nhẹ nhàng, giản dị, khi đọc cảm tưởng như những lời tâm tình
của cậu bé học lớp Ba với bậc sinh thành, với thầy cô và cả bạn bè. Lời thầy
cô, cha mẹ nhắn nhủ, khuyên bảo từ những cử chỉ, hành động nhỏ nhặt trong nhà,
trong lớp… đến ý thức và trách nhiệm người con của đất nước. Có thể nói Tâm Hồn
Cao Thượng là “sách gối đầu giường” cho tuổi trẻ để hiểu biết những điều cao
quý.
Trong bài viết Một Thuở Học Trò, GS Nguyễn Xuân Vinh ghi
nhận:
“… Những câu chuyện ở học đường, và trong gia
đình, về các thầy giáo, cô giáo và bè bạn của An-Di, những mẩu chuyện vui hay
buồn đã xảy ra trong thành phố cổ xưa này đã được kể lại trong sách bằng một
văn phong giản dị và trong sáng, thắm đặm tình người…. đặc biệt là cuốn truyện
đầu tiên bằng tiếng Việt tôi được đọc, tả cuộc đời của cậu bé An-Di trong một
năm học ở lớp Ba, đã cho tôi nhiều bài học về lòng thương người, phương cách cư
xử chung thủy với bè bạn, và hiếu kính với mẹ cha…
… Từ
ngày lên học trường trung học ở Hà Nội, và sau này ở bậc đại học, theo học ở
Pháp hay ở Mỹ, tôi phải tự mình mua lấy sách vở giấy bút, nhưng bao giờ vào
những dịp khai trường, vào thăm những hiệu sách và đi quanh quẩn ở giữa những
chồng sách vở, thơm mùi giấy mới, tôi lại nhớ đến thời thơ ấu, nhớ những kỷ niệm
xa xưa, cho đến năm học lớp Ba, bao giờ mẹ tôi cũng đưa tôi đến tận lớp vào
ngày tựu trường…
Cuốn
truyện đầu tiên bằng tiếng Việt tôi đọc là cuốn Tâm Hồn Cao Thượng của dịch giả
Hà Mai Anh. Đó là những cuốn sách Pháp và Việt tôi đọc đầu tiên, và là những
cuốn sách hay đã xâm nhập vào tiềm thức của tôi, để sau này dù có tạo ra được
một văn phong riêng cho mình, tôi vẫn chỉ có thể viết được những câu chuyện
tình cảm nhẹ nhàng giống như trong những cuốn sách đầu đời tôi đã đọc mà
thôi…”.
Ngày trước, nữ sĩ Đoàn Thị Điểm mang tâm trạng của người chinh phụ khi
chồng là Nguyễn Kiều đi sứ sang Trung Hoa, vì giặc giã, giao thông cách trơ,
ngày đêm mong chờ nên đem tâm tư, tình cảm của bà để dệt thành áng thơ bất hủ.
Sau hai thế kỷ, nhà giáo Hà Mai Anh cảm nhận được sự cao quý trong tâm hồn nên
chọn tác phẩm Les Grandes Coeurs của nhà văn Ý Edmondo De Amicis để gởi gắm
niềm ước mong của mình cho tâm hồn trẻ thơ làm hành trang vào đời.
An-Di ơi,
“Mỗi
khi bất đắc dĩ cha phải phạt con thì lòng cha đau đớn hơn con và chỉ muốn cho
con sửa lỗi nên cha mới phải làm cho con khóc”…
“Lòng
cha vẫn yêu con, vì con là niềm hy vọng quí báu nhất đời của cha”…
“Con
nên nhớ rằng lòng hiếu thảo là một bổn phận thiêng liêng của con người”.
Công cha, nghĩa mẹ muôn đời còn ghi.
Vương
Trùng Dương (Little
Saigon 12/2004, viết lại nhân ngày Father’s Day 2020)
Nguồn: https://viettudomunich.org/2020/06/26/nha-giao-ha-mai-anh-tac-pham-tam-hon-cao-thuong/
AN DI CON ƠI
Tên
gọi An Di nghe quen quá phải không? Đó là tên nhân vật chính, Enico Bottini,
được dịch giả Hà Mai Anh chuyển sang tiếng Việt là An Di, một cậu bé học lớp ba
viết theo kiểu ký sự, nói về về công ơn cha mẹ, tình thầy trò, bè bạn,
lòng yêu nước, thương người…
Vũ
Thế Thành
Thời tiểu học, tôi say mê mục “Truyện đọc hàng tháng” trong sách này, và
chặc lưỡi, sao không hàng tuần lại là hàng tháng. Đến giờ tôi vẫn còn nhớ vài
chuyện như, Chú lính đánh trống, Đắm tàu,…
Với cách chuyển ngữ giản dị, trong sáng, dễ hiểu và gần gũi với
lứa tuổi tiểu học của dịch giả Hà Mai Anh, “Tâm hồn cao thượng” đã trở thành
một thứ Quốc văn giáo khoa thư, học sinh thời đó chắc ai cũng biết.
Giải nhất Dịch thuật Pháp văn của Phủ Quốc Vụ Khanh đặc trách Văn Hóa
năm 1970 dành cho Hà Mai Anh rất xứng đáng.
Sau năm 75, “Tâm hồn cao thượng” được in lại và biên tập một cách đáng
buồn. Sửa đổi văn của một người đã khuất, mà giọng văn đó đã khắc sâu trong đầu
của biết bao thế hệ học sinh, không đáng xấu hổ sao? Chính trị chính em gì ở
đây mà phải sửa đổi! Nếu cần, thì chú thích bên dưới cho hợp với thời đại, chứ
sao lại sửa.
“Tâm hồn cao thượng” đã đi vào thế giới tuổi thơ của biết bao thế hệ,
không bản dịch nào khác có thể thay thề được .
Tôi trích dưới đây bài viết của Nguyễn Nam (Nam Ròm) đã thuật lại bạn
mình là Hà Mai Phương, con dịch giả Hà Mai Anh than phiền thế nào về việc biên
tập tùy tiện sửa đổi sách “Tâm hồn cao thượng”
Vũ
Thế Thành
“…Cách đây vài năm trước khi mất, người bạn thời trung học đệ nhị cấp
của tôi ở Hồ Ngọc Cẩn Gia Ðịnh là Hà Mai Phương, con trai của dịch giả Hà Mai
Anh, gửi tặng cuốn “Tâm Hồn Cao Thượng” bản in ở San Jose năm 2005. Anh viết
trong thư dặn tôi: “Bạn Viên Linh Nguyễn Nam: Nhớ đọc kỹ trang 198 đến trang
200!” Những trang này cho biết nhà xuất bản Thanh Niên ở trong nước đã in lại
“Tâm Hồn Cao Thượng” do Hà Mai Anh dịch và tự động tung tác những hành vi sau
đây:
-An-Di
của Hà Mai Anh dịch tên Henry, bị họ sửa là Enrico.
-Ðảo
Xác-đe của HMA dịch đảo Sarde thì họ sửa là Xarđênha.
-Thay từ “nhân dân” bằng “dân-sự” (trang 226).
-Thay từ “tương tàn” bằng “thương tâm” (tr. 225).
-Sửa từ “chung sống” bằng “sống chung” (tr. 100).
-Thay từ “bác sĩ” bằng “quan thầy thuốc nhà binh” – sửa từ “thân ái” bằng “thân
thuộc” – thay từ “Thưa Ðại-úy” bằng “Bẩm Ðại-úy” (tr. 99).
-Thay câu “Thưa Ðại úy, xin Ðại úy hãy tin vào em” thành “Bẩm Ðại úy, xin Ngài
hãy tin vào con” (tr. 96).
-Sửa từ “vòng bán nguyệt” thành “vòng cung bao vây” – sửa từ “Em đánh trống”
bằng “Thằng đánh trống” (tr. 95).
-Tất cả các chữ Em trong bản dịch HMA bị đổi thành Thằng, Mày, Nó, Con (tr.
94-99).
-Cắt bỏ phần chú thích và giải nghĩa.
Cuối trang 200 của bản in ở hải ngoại, Mai-Ðình, người thay mặt gia đình
dịch giả Hà Mai Anh cho biết, họ sẽ tái bản lại hết “tất cả các dịch phẩm
nguyên thủy của ông cha để lại.” Và tuyên bố: “Các ấn bản khác ngoài chính bản
[do gia đình in lại] đều bị sai lạc, không còn giá trị và không tương xứng với
công trình dịch thuật của nhà giáo Hà Mai Anh.” (Nam Ròm)
Từ trang SGTC
No comments:
Post a Comment