Thú đam mê sách của người Hà Nội
Có thể nói khoảng
trước năm 1990, còn được gọi là “Thời Kỳ Bao Cấp”, dân Hà Nội là những người
ham đọc sách nhất thế giới! Tôi là nhân chứng của chuyện này.
Một buổi sáng mùa hè
năm 1986, dịp ra thăm Hà Nội. Đang lang thang trên phố Tràng Tiền phía đối diện
Công Ty Phát Hành Sách để ngắm phố và tìm cốc cà-phê sáng thì thấy một đám đông
phần nhiều là đàn bà và trẻ con, ăn mặc lôi thôi lếch thếch đang xếp hàng rồng
rắn chờ mua sách.
Đặc biệt là bên cạnh
đoàn người còn có cả xe xích-lô, xe ba-gác, và xe “cải tiến” (loại xe cút-kít
tự chế) cũng đang kiên nhẫn đứng chờ.
Vừa định bỏ đi thì
một bà trong hàng chạy ra nắm chặt tay tôi nài nỉ:
“Bác làm ơn giúp
cháu mua sách với.”
Tôi tìm cớ thoái
thác là mình chưa ăn sáng, thì bà ta quát thằng con đứng bên cạnh:
“Mày chạy ra bưng đồ
ăn thức uống vào đây ngay để mời ông.”
Một lát sau, thằng
bé mang theo cốc nước chè và một nắm xôi dúi vào tay tôi, miễn phí.
Tôi muốn từ chối
nhưng dứt ra không được một phần vì bà cứ nắm chặt tay tôi, phần nữa vì quý tấm
thịnh tình của bà, dám mời một người không hề quen biết gói xôi để giúp mua
sách!
Chờ tôi ăn xong bà
mới dúi vào tay tôi tấm phiếu mua sách mà bà chạy chọt được từ cả tháng trước.
Hỏi ra mới biết là
dịp hè mỗi năm, công ty phát hành sách lại bán tống bán tháo số sách tồn đọng
in từ năm ngoái với giá thật rẻ để có chỗ chứa sách mới in.
Đoàn người mua sách
có vẻ háo hức lắm, họ kháo nhau “năm nay trúng lớn” vì tin tức lộ ra từ “bên
trong” cho hay năm nay sách bán ra gồm 3 bộ:
Tư Bản Luận, Lê-Nin
Toàn Tập và Hồ Chí Minh Toàn Tập.
Toàn những bộ sách
dày, hiếm quý, mỗi bộ nhiều không thua gì Encyclopedia, in ấn công phu trên
giấy trắng bóng lưỡng, bìa cứng mầu đỏ có chữ kim nhũ tuyệt đẹp.
Thấy toàn là những
sách khó đọc mà không khí mua sách lại sội động như thế nên tôi cũng tò mò hỏi
thăm: “Thế trong đó họ có bán tiểu thuyết Tự Lực Văn Đoàn không?” thì một bà
đứng hàng trước chõ miệng vào:
“Rõ chán cái ông này
cứ hỏi ngây ngô, rách cả việc. Người ta xếp hàng mua giấy gói xôi thì mới phải
chờ lâu đến thế! chứ mua ba cái sách truyện thổ tả in bằng giấy bèo nhèo thì
bán cho chó nó ăn à? Giấy đi cầu thì dùng báo Nhân Dân, vừa đỡ tốn lại dai và
tốt hơn nhiều.”
Tôi hãi quá đành giữ
im lặng. Cũng may có một số người thấy tội nghiệp nên đứng ra bênh tôi, đám
đông chia ra hai phe cãi nhau ỏm tỏi.
Nghe tiếng ồn ào,
hai cô “mậu dịch viên”, là hai nhân vật quan trọng nhất của công ty chạy ra
hét:
“Các anh chị có im
lặng hết không? Mua sách là một hành động văn hóa! Phải chứng tỏ mình là người
có văn hóa!
Đám đông tức khắc
trở nên trật tự, vì họ biết hai cô này có đủ uy quyền để không bán cho người mà
họ thấy ngứa mắt, dù là có xuất trình đầy đủ sổ hộ khẩu, giấy chứng minh nhân
dân và phiếu mua sách.
Chờ mãi rồi cũng tới
lúc chen chân được vào Công Ty phát hành sách và may mắn thay, tôi được phân
phối một bộ Tư Bản Luận.
Trao cho người nhờ
vả xong, bà ta cứ cám ơn mãi vì đây là bộ sách dày nhất và quý nhất.
Ngay sau khi sách
được chuyển ra khỏi cửa thì việc làm làm đầu tiên của các “độc giả” là xé bỏ
những tấm bìa sách quăng ngay xuống đất cho nhẹ, còn giấy in sách thì các ông
chất lên xe xích-lô, ba-gác chở về nhà.
Sau khi các “độc
giả” giải tán, hai cô mậu dịch viên chạy ra cửa, thấy đống bìa sách xé vứt bừa
bãi, tung tóe dưới đất bèn chửi đổng:
“Đéo mẹ cái lũ ăn
cháo đái bát, chưa mua thì miệng cứ xoen xoét, chúng em sẽ giữ lòng lề đường
sạch sẽ, vừa mới qua sông đã đấm buồi vào sông!”
Nhưng hai cô không
phải lo lâu vì chỉ một thoáng sau là đã có đám nhân viên sở tái chế tới tận nơi
thu dọn sạch sẽ.
Họ gom góp đống bìa
sách, phân loại cẩn thận, đem về xay thành bột, rồi thồn vào trong các chiếc
túi vải dài cỡ gang tay để chế biến thành “băng vệ sinh.”
Bìa sách Tư
Bản Luận có phẩm chất cao vì xay ra rất mịn, có sức hấp thụ tốt, nên
loại băng vệ sinh này được giao cho các cửa hàng cao cấp, để vợ và con gái các
ông lớn dùng.
Băng vệ sinh làm từ
bìa sách Lê-Nin toàn tập phẩm chất kém hơn một chút nên phân
phối cho thành phần “cốt cán”, trung thành với Đảng và Nhà Nước.
Chẳng hiểu sao bìa
sách Hồ Chí Minh Toàn Tập thì phẩm chất lại kém đến thế, xay
mãi mà vẫn còn xơ, mang vào ngứa ngáy lắm!
Nhưng tới kỳ mà không đeo cũng không xong, dù nhiều khi “ngứa tới độ gãi
rách cả ….”
NHH
304Đen – llttm - MT
No comments:
Post a Comment