LỜI
NGUYỀN CỦA TÀI NGUYÊN
Nước Nga có ba mặt hàng chủ lực : Một
là vũ khí, hai là dầu, ba là khí đốt. Các mặt hàng khác, hầu hết đều phải mua
của nước ngoài.
Quần áo thì mua của Việt Nam và
Bangladesh. Điện thoại di động, tivi, tủ lạnh, ô tô, thiết bị văn phòng đều
phải nhập khẩu. Kế thừa truyền thống Liên Xô trước đây, nước Nga hiện nay, hầu
như không sản xuất được hàng tiêu dùng có khả năng cạnh tranh trên thị trường
quốc tế.
Nước Nga bán vũ khí, bán dầu, bán khí
đốt để nhập khẩu tất cả những gì cần thiết. Đất đai rộng lớn, tài nguyên dồi
dào, chỉ cần khai thác tài nguyên với chi phí thấp, bán tài nguyên với giá cao,
cũng đã đủ nuôi 150 triệu dân Nga ở mức sống cao, nên nước Nga không cần phải
sản xuất các mặt hàng khác.
Các ngành nghề khác, nếu có mở ra, thì
tiền lương và lợi nhuận cũng không thể cạnh tranh với các ngành phục vụ khai
thác tài nguyên, nên không ai làm. Hơn nữa, chính phủ Nga, nắm nguồn lợi từ
khai thác tài nguyên, sẽ dễ dàng trợ cấp cho người dân, bằng nhiều hình thức
khác nhau, sao cho, làm ít hưởng nhiều hoặc không làm mà vẫn có ăn.
Từ đó, nền kinh tế Nga phụ thuộc vào
tài nguyên. Chính phủ Nga nắm tài nguyên, bán tài nguyên, như ông địa chủ phát
canh thu tô, gia trưởng, không cần phải lắng nghe bất cứ ai, vì nguồn thu ngân
sách chủ yếu là từ tài nguyên, chứ không phải từ tiền thuế của công dân với
những phiếu bầu.
Nền chính trị độc tài của Putin, cùng
với các nhà tài phiệt, duy trì được lâu, là vì, nền kinh tế của nước Nga dựa
trên sự phân chia lợi ích từ tài nguyên. Đây là hiện tượng mang tính qui luật.
Nó không chỉ diễn ra ở nước Nga, mà còn, diễn ra ở một số nước khác, sống dựa
vào tài nguyên tương tự nước Nga.
Từ sau sau nửa thế kỷ hai mươi đến nay,
xảy ra một hiện tượng lạ là các quốc gia giàu tài nguyên lại có tốc độ phát
triển kinh tế chậm hơn các quốc gia nghèo tài nguyên. Những nước giàu tài
nguyên dầu mỏ như Irac, Iran và một số nước dầu mỏ ở Trung Đông lại phát triển
chậm hơn các nước nghèo tài nguyên như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore.
Gần đây nhất là nước Venezuela có tài
nguyên dầu mỏ vào loại bậc nhất thế giới nhưng trồi lên sụt xuống rất thất
thường. Tổng thống Hugo Chávez quốc hữu hóa các công ty khai thác dầu mỏ để
chia lợi tức cho dân, để rồi từ đó dân không phải làm gì mà vẫn có ăn. Giá dầu
lên thì đồng bolivar tăng giá, dân chúng sung sướng, hoan hô Tổng thống Hugo
Chávez.
Giá dầu xuống thì đồng bolivar mất giá,
dân chúng biểu tình. Nền chính trị độc tài của Tổng thống Hugo Chávez xây dựng
dựa trên tài nguyên dầu mỏ. Giá dầu lên, Hugo Chávez được hoan hô; giá dầu
xuống, Hugo Chávez bị chống đối dữ dội.
Không riêng gì Venezuela, các nước giàu
tài nguyên dầu mỏ đều bị nạn độc tài. Saddam Hussein của Iraq là trường hợp độc
tài điển hình. Dựa trên nguồn thu từ dầu, ông ta có thể ban phát cho bất cứ ai
tiền bạc để họ ủng hộ ông duy trì quyền lực.
Tháng 10/1975, Saddam Hussein, khi đó
là phó Chủ tịch Hội đồng Chỉ huy Cách mạng của Iraq, gặp bà Nguyễn Thị Bình,
không cần thủ tục nào, đã quyết định ngay: “Chúng tôi quyết định tặng miền Nam
400 ngàn tấn dầu, coi như đây là món quà gửi nhân dân miền Nam nhân ngày chiến
thắng và cho vay thêm 1.5 triệu tấn nữa”.
Tháng 2/2002, sắp nghỉ hưu, bà Nguyễn
Thị Bình đến thăm Irag để bộc bạch về món nợ cũ và được Tổng thống Saddam
Hussein xóa nợ theo thủ tục độc tài dựa trên tài nguyên dầu mỏ. Theo tường
thuật của Bà Nguyễn Thị Bình thì thủ tục xóa nợ cho Việt Nam đơn giản đến mức
làm bà bất ngờ:
‘Năm 1975, tôi thăm Iraq, Tổng thống đã
quyết định cho Việt Nam vay dầu, lúc đó chúng ta còn rất trẻ. Đến bây giờ chỉ
còn vài tháng nữa là tôi nghỉ hưu mà chúng tôi vẫn chưa trả được hết nợ cho
Iraq. Tôi cảm thấy trong lòng không vui.
Nghe đến đây, Saddam Hussein nói ngay:
‘Mong bà về nghỉ bình yên, giữ gìn sức khoẻ và không phải suy nghĩ gì cả. Từ
giờ phút này trở đi, giữa chúng ta không có nợ nần gì với nhau nữa’.
Bà Bình một lần nữa lại không tin vào
tai mình, quay sang hỏi lại đại sứ Nguyễn Quang Khai (khi ấy đang kiêm vai trò
thông dịch viên): ”Khai, em hỏi lại xem có đúng Tổng thống Saddam Hussein nói
như vậy không?
Rất nhanh ý, biết bà Bình có thể chưa
hiểu hết ý của mình, ông Saddam nói tiếp: ‘Tôi không biết con số cụ thể Việt
Nam còn nợ Iraq bao nhiêu, 5 giờ chiều nay, tôi sẽ cử Phó Tổng thống Taha
Yassin Ramadan đến dinh thự bà đang ở để ký Biên bản thoả thuận xoá toàn bộ số
nợ này”.
Việt Nam đã hưởng lợi từ việc xóa nợ
theo cách của nhà độc tài Saddam Hussein, nhưng nếu nhà lãnh đạo nào của Việt
Nam mà sử dụng ngân sách quốc gia theo kiểu Saddam Hussein thì dân Việt Nam sẽ
khó bề chấp nhận.
Một số nước giàu tài nguyên đã mắc phải
những căn bệnh như lười biếng, độc tài và tham nhũng. Ngược lại, một số nước
nghèo tài nguyên lại phát triển kinh tế rất nhanh, ít tham nhũng, với nền dân
chủ vững chắc, như Nhật Bản, Singapore, Đài Loan, Hàn Quốc.
Từ những hiện tượng này, các nhà kinh
tế học rút ra kết luận về ‘Lời Nguyền Của Tài Nguyên’, nó cũng tương tự như
thành ngữ “Ăn của rừng, rưng rưng nước mắt” hoặc “Nhất phá sơn lâm, nhì đâm hà
bá” của người Việt Nam. Ỷ lại vào tài nguyên, khai thác tài nguyên và sử dụng
tài nguyên không đúng cách đều phải trả giá.
Đó là bản chất của Lời Nguyền của tài
nguyên. Trong phạm vi gia đình, nếu con cái chỉ chăm chú hưởng lợi từ đất đai,
tài sản do cha mẹ để lại, cũng có thể sinh bệnh lười biếng và gia trưởng như
các nhà độc tài được hưởng lợi từ tài nguyên quốc gia.
“Ăn của rừng, rưng rưng nước mắt’ là
lời cảnh báo; nếu không biết phòng tránh thì căn bệnh tài nguyên sẽ phát sinh
theo đúng lời nguyền của nó.
Lương Vĩnh Kim (Năm Lúa)
Từ
trang DĐQGHCTC
No comments:
Post a Comment