Phiếm
Luận Chữ Đồ
* Phóng tác theo ý tưởng của cụ Đồ
Gàn*
Trong “*Phiếm Luận Về Chữ Đồ*”
của cụ Đồ Gàn, theo cụ, trong tiếng Việt không có chữ nào có nhiều nghĩa
và nhiều ứng dụng bằng chữ* “**Đồ**.” Chữ này chiếm một địa
bàn rộng lớn vì nó được dùng để chỉ tất cả những dụng cụ tiện nghi mà con
người sáng tạo ra để đáp ứng đời sống vật chất cho chính mình. Ví dụ như:
Cái bàn, cái tủ, cái giường, cái ghế là… *đồ đạc* trong nhà. Cái cày, cái
cuốc, cái xẻng là… *đồ làm vườn, làm ruộng**.* Cây súng, lưỡi gươm,
cung nỏ là… *đồ binh khí*. Con búp bê, trái banh, cỗ bài là… * đồ chơi.*
Cụ Đồ Gàn còn cho rằng, ngay
đến những giai đoạn văn minh loài người cũng được mệnh danh qua chất liệu
của đồ dùng chẳng hạn thời đại *đồ đá, đồ đồng*. * Sở thích con người cũng đa
dạng qua các món đồ: *Đồ sứ, đồ vàng, đồ cổ...* thậm chí sưu tầm cả *đồ
phế thải*.
Chữ *đồ* trong phạm vi ẩm thực
thì có *đồ ăn, đồ uống*. Qua đó sở thích của con người cũng khác nhau. Có
người thích *đồ Tàu*, kẻ thích *đồ Tây*, nhiều người chỉ muốn thưởng thức
cây nhà lá vườn từ *đồ Ta* của ta thôi, nhưng tựu trung thì ai ai cũng chỉ
thích ăn *đồ* *nóng*, uống *đồ* *lạnh*. Gấp quá, lười, hay không có thời
gian nấu thì tạm thời ăn *đồ* *nguội*. Muốn dự trữ phòng bão lụt, chiến tranh
thì dùng *đồ* *khô*. Rồi trong món ăn kẻ thích *đồ* *cay*, người thích
*đồ* *mát*. Không muốn nấu chín thì ăn *đồ* *sống*. Thích nhậu thì ngoài
bia, rượu còn có *đồ nhắm* mà khoái khẩu nhất phải kể là nhắm với *đồ
biển** (hải sản).*
Chữ *đồ* còn được dùng trong
lãnh vực y phục. Khi ra ngoài, không ai phô trương *đồ* *lót* hay *đồ
cộc*, mà phải mặc *đồ* *tề chỉnh* còn gọi là đóng *đồ* *vía*, có kẻ muốn
lập dị còn chơi kiểu *đồ quái dị* nữa. Ngoài ra, *đồ trang sức* cũng không
kém phần quan trọng, cần có để tăng thêm vẻ đẹp bên ngoài. Khi chưng diện
tiệc tùng xong, về nhà, bao *đồ dơ* đem bỏ máy giặt.
Ý nghĩa chữ *đồ*, không giới hạn ở
thiết bị, ẩm thực hay nói chung vật dụng vô tri mà còn tiến lên bình diện
con người. Người mổ heo thì gọi *đồ tể*, kẻ dạy học thì gọi *thầy đồ, ông
đồ* hay *cụ đồ*. Tuy nhiên khi dùng chữ *đồ* nói về con người, thường hàm
ý xấu. Không ai nói *đồ tử tế, đồ thánh hiền, đồ đạo đức, đồ quân tử, đồ
tốt bụng, đồ hiền lương* hay *đồ thủy chung* mà chỉ nghe khi chửi nhau,
thiên hạ ong óng lên, mày là *đồ ba que, đồ xỏ lá, đồ sở khanh, đồ quạ mổ,
đồ mất dạy, đồ khốn nạn, đồ lưu manh, đồ tiểu nhân, đồ chó đẻ, đồ dị hợm,
đồ đểu cáng, đồ ba nhe, đồ mất nết, đồ mọi rợ, đồ phải gió, đồ nham nhở,
đồ thối tha, đồ ăn cướp, đồ trộm cắp, đồ bê bối, đồ phản động, đồ phản
quốc, đồ ác ôn, đồ nhỏ nhen, đồ bần tiện, đồ bủn xỉn, đồ bất nhân, đồ bất
hiếu, đồ bất nghĩa, đồ hết thuốc chữa, đồ… đồ… đồ…*
Trời đất! Sao trong văn
học Việt Nam lắm câu chửi thế. Hèn gì, lời tốt
lành dành cho nhau thì quá khan
hiếm nên khiến đất nước ta chiến tranh, đau khổ triền miên. Lời thị phi
nhân ngãi cũng phát sinh tràn lan đến nỗi nhà
văn Võ Hồng đã thốt lên:
“**Thiên hạ luôn bủn xỉn lời khen mà
hào phóng lời chê bai, chỉ trích...**”
* Hà!
Một nghĩa tự * đồ* thường
thấy nữa liên quan đến khái niệm giáo dục chỉ về học đường, người ta
thường nghe nhóm chữ quen thuộc *đồ đệ, tông đồ, môn đồ, cao đồ*. Từ khi
còn bé ai cũng được học vẽ *bản đồ, địa đồ*. Lớn hơn một chút, qua các môn
khoa học lý thuyết hay thực hành thì học *đồ thị, đồ biểu, thiên văn đồ,
sơ đồ, giản đồ, lược đồ, họa đồ**.
* Khi đã học hết mọi thứ, những
học trò giỏi trưởng thành có ý chí vươn lên trong quá trình học tập thường
vạch ra cho mình những *đồ án* để thực hiện làm nên *cơ đồ* vẽ vang. Nhưng
để ám chỉ những học trò hư hỏng, luôn có những *ý đồ, mưu đồ* không tốt,
đã không làm nên trò trống gì cả còn phản thầy thì người đời gọi là
*đồ nghịch tử* hay *loạn đồ*.
Nói chung chữ *đồ* theo cụ Đồ
Gàn không chỉ rất nhiều nghĩa, nghĩa bóng,
nghĩa đen như tôi vừa trình bày
ở trên, mà nó còn góp phần đánh dấu từng
giai đoạn lịch sử và văn hóa
nước ta qua các bài thơ, phú, ca dao, hát nói.. v..v… Chẳng hạn qua bài:
*Thầy đồ*
*Thầy Đồ là người tài bộ.*
*Quẩy cầm thư sang giáo thọ phủ
Vĩnh Tường.*
*Trước nha môn thiết lập học
đường.*
*Trò dăm đứa “chi, hồ, dã,
giả...*
*Một hôm thầy Đồ nhàn hạ.*
*Đồ ra hồ xem ả hái hoa.*
*Ả hớ hênh ả để đồ ra.*
*Đồ thấy đồ ngâm nga tức khắc.*
*Xuân tiền lạn mạn hoa sinh
sắc.*
*Thủy diện vi mang bạng thổ
thần.*
*Đồ ngâm rồi, đồ đứng tần
ngần.*
*Đồ nọ tưởng đồ kia thêm thắc
mắc.*
*Đêm năm canh Đồ nằm khôn nhắp.*
*Những mơ màng Đồ nọ tưởng đồ kia.*
*Đồ ơi, gặp gỡ làm chi!*
(Khuyết danh)
Chúng ta hình dung được phần
nào về chiếc váy rất thuận lợi với khí hậu
nóng bức vùng nhiệt đới và sinh
hoạt đồng án, trồng lúa, tát nước nhưng vô
cùng hấp dẫn khiêu gợi (nếu hớ
hênh) cách trang phục của phụ nữ Việt Nam thời xưa đơn giản chỉ bằng mảnh
vải quấn thân hoặc khâu kín thành ống mà trong dân gian đã ví von với niềm
tự hào, hãnh diện về bản sắc văn hóa của dân tộc:
*Cái ống mà thủng hai đầu.*
*Bên ta thì có bên Tàu thì
không.*
Rồi cũng từ tự *đồ*, chúng ta
nhìn lại lịch sử của dân tộc, trải bao năm bị
đô hộ: Hết Tàu, Tây, cộng sản,
chữ *đồ* đã được dùng trong một cuộc đối
thoại để thấy tinh thần đấu
tranh bất khuất của dân ta thể hiện dưới mọi hình thức, ở mọi từng
lớp chống bọn ỷ thế phương Bắc, bọn cường quyền xâm lược một cách tài tình
thâm thúy.
Một Đoàn Thị Điểm giả cô hàng
nước đón tiếp sứ Tàu, đã dùng tài năng văn học đối đáp bén nhạy khi sứ Tàu
đọc câu:
*Nam bang nhất thốn thổ, bất
tri kỷ nhân canh.*
*(An Nam một tấc đất không biết
bao nhiêu người cày*) có ý xấc xược,
chòng ghẹo.
Bằng lời lẽ nghiêm trang, tác
phong lịch sự, bà đáp ngay *rằng:*
*Bắc quốc chư đại phu, giai do thử đồ
xuất.*
*(Các đại phu nước Tàu cũng từ
chỗ đó mà ra)* đã khiến bọn ỷ thế
phương Bắc khâm phục nước ta về
mọi phương diện.
Tuy nhiên trong cuộc sống, bên
cạnh các anh tài hào kiệt, vẫn không thiếu
những bọn hèn nhát dù là bậc
khoa bảng, muối mặt làm tay sai cho kẻ thù của dân tộc để cụ Nguyễn Khuyến
vào thời Pháp thuộc đã phải than lên trong bài :
*Ông Nghè Tháng Tám*
*Cũng cờ cũng biển cũng cân
đai.*
*Cũng gọi ông nghè chứ kém ai?*
*Mảnh giấy làm nên khoa giáp
bảng.*
*Nét son điểm rõ mặt anh tài.*
*Tấm thân xiêm áo coi mà nhẹ.*
*Cái giá khoa danh ấy mới hời.*
*Ghế chéo, lọng xanh ngồi bảnh
chọe.*
*Tưởng rằng đồ thật hóa đồ
chơi.*
Nhìn chung, những kinh nghiệm đau
thương đó, mãi đến nay vẫn chưa thức tỉnh được mọi người luôn luôn đắm
chìm trong đau khổ, hết bị dày xéo bởi Tàu, Tây, Nhật, nay còn quằn quại
dưới ách thống trị của cộng sản. Một lần nữa, chúng ta không quên được
những biến cố xảy ra tại miền Bắc vào thập niên 50 đã phá hủy mọi truyền
thống văn hóa dân tộc khi cộng sản du nhập lối sinh hoạt nhảy múa loạn cào
cào “**son, đố, mì**” từ quan thầy Mao Trạch Đông lôi kéo thanh thiếu niên
thoát ly khỏi hệ thống nề nếp gia đình đã khiến vô số chị em phụ nữ là nạn
nhân của những vụ chửa hoang rồi tự tử để lại trong nhân gian những câu
chửi rủa chế độ:
*Đồ mi là đồ phá đồ!*
(Nhại theo nốt nhạc của điệu
nhảy múa trên).
Hoặc:
*Người ta vì nước vì non.*
*Cô ta lại chết vì “son, đố,
mì.”*
Thêm vào đó, gần đây nhất, biến
cố 30.4.75, cộng sản thôn tính miền Nam đưa cả nước vào thảm trạng nghèo
đói. Người dân thắt lưng buộc bụng chỉ trông ngóng vào những thùng quà từ
nước ngoài do thân nhân vượt biên gởi về. Trong giai đoạn nghiệt ngã của
chính trị và kinh tế như vậy, những bài ca
dao phát xuất từ văn chương
bình dân là bằng chứng hùng hồn nhất để tố cáo chế độ, một sự phản kháng
âm thầm nhưng mạnh mẽ, đã in sâu, truyền bá rộng rãi trong tâm khảm của
mọi người. Mới nghe qua, tưởng là những bài tiếu lâm thông thường, nhưng
nếu đọc kỹ, xét kỹ ta mới thấy được thảm trạng đắng cay cười ra nước mắt
của thời đại:
*Hôm qua anh đến thành Hồ.*
*Anh ra bưu điện lãnh đồ em
cho.*
*Đồ em vừa đẹp, vừa to.*
*Vừa đã con mắt, vừa no cái
mồm.*
Trước tình cảnh đó, cộng thêm
bài học chua cay từ sự sụp đổ chủ nghĩa xã
hội của Đông Âu và Liên Xô,
người cộng sản Việt Nam buộc lòng phải thay đổi chính sách để cứu vãn chế
độ. Gọng kềm được nới ra. Đô la tư bản đầu tư ồ ạt tuôn vào giúp nền kinh
tế Việt Nam có đà phát triển nhưng cùng lúc tệ nạn xã hội vốn dĩ đã trầm
trọng lại càng trầm trọng hơn. Ngành giáo dục bị tuột dốc, trường học, nhà
thương thì khan hiếm, thay vào đó, khách sạn, nhà chứa, ăn chơi đàng điếm
tham nhũng trồi lên như nấm. Cái vẻ phồn vinh giả tạo của nền “*kinh tế
thị trường theo định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa**” chỉ là cái vỏ ốc bóng loáng
không còn ruột được trưng bày trong tủ kiếng hay như một khúc gỗ mục bị
mối mọt đục khoét được sơn son thép vàng. Ca dao lại có dịp cười lên ha
hả:
*Đi chơi cho biết Đồ Sơn.*
*Đi rồi mới biết không hơn đồ
nhà.*
*Đồ nhà tuy có hơi già.*
*Nhưng là đồ thật hơn là Đồ
Sơn!*
*(“**Đồ Sơn**” là một thắng
cảnh ở miền Bắc)
Thôi, xin phép các bạn được
ngừng tại đây.
Trân trọng kính chào quí vị.
Thân chúc quý vị một năm mới:
*Sức khỏe dồi dào.*
*An khang thịnh vượng*
*Vạn sự như ý.*
*Trần Thị Nhật Hưng*
Người chuyển bài – HV - USA
No comments:
Post a Comment