SÀI GÒN,
LA DE VÀI HỘT
“…Ghé vào quán nhậu gần nghiã
trang quân đội, ông bắt gặp một người lính đang ngồi uống bia một mình, trên
bàn đặt hai ly bia. Anh lính vừa đi đưa đám bạn mình. Nâng ly, rồi cụng ly, rồi
uống… Cứ thế, người lính uống với cái bóng của bạn mình, cho tới khi gục xuống
bàn. Nhà điêu khắc lặng lẽ quan sát. Ông bắt được cái “thần sắc” nỗi buồn trên
khuôn mặt, trên đôi mắt của người say nhớ bạn….”
Vũ Thế Thành
Lần đầu tiên nếm mùi bia 33 là
hồi tôi mới đậu Tú tài. Thằng bạn và tôi rủ nhau đi Vũng Tàu, uống cà phê ở Bãi
Trước, ngắm biển và ngắm… người (nữ). Chưa biết nhậu nhẹt, nên chỉ có thế cho
bõ công đèn sách.
Trên đường về lại Sài Gòn, thằng
bạn rủ ghé ông anh nó đang đóng quân đâu đó ở Biên Hòa. Đàn anh chơi đẹp, dẫn
hai thằng đệ “tân khoa tú tài” đi nhậu lề đường. Gọi bia 33, ba anh em nâng ly,
nốc một nhát cạn. Nửa ngọt, nửa cay, hương thơm, vị đắng. Bia mát lạnh, ngoài
mặt nhăn nhó, nhưng trong bụng sảng khoái vô cùng. Hồi lâu, ông anh ngập
ngừng, Uống chút băm ba cho biết mùi đời. Giữa tháng, anh hết “đạn” rồi,
hai chú chịu khó làm tiếp “nước mắt quê hương” cho… chóng lớn!.
“Nước mắt quê hương” mà ổng nói là rượu đế.
Tình dang dở khó quên. Sảng
khoái dang dở cũng không ngoại lệ, huống chi đó lại là ấn tượng sảng khoái bia
bọt thuở ban đầu. Sau này đám bạn đi lính về phép, lại kéo nhau ra quán nhậu bù
khú. Ít tiền thì la de con cọp, nhiều tiền thì bia 33.
Bia 33 là loại bia sang nhất hồi
đó do hãng BGI sản xuất, và đây cũng là hãng bia duy nhất của miền Nam. Hãng
chỉ sản xuất chỉ có hai loại bia: chai lớn dung tích 66 phân khối và chai nhỏ,
33 phân khối.
Ngôn ngữ thường được sáng tạo
nơi bàn nhậu, mà bàn nhậu đã sáng tạo thì không thể thay đổi. Chai nhỏ, dân
nhậu gọi là bia băm-ba, chẳng ai buồn gọi cho đúng
“phép tắc” là ba-mươi-ba.
Còn bia chai lớn, gọi là la de con cọp. Gọi thế là vì nhãn chai có in hình đầu
con cọp lớn. Còn lade, thì có người giải thích là do
chữ Larue, tên của người sáng lập hãng, đọc nhanh thành ra la de. Giải thích
thế thì biết thế, nhưng nghe hơi gượng ép.
Bia 33 tuy nhỏ, nhưng có độ cồn
cao hơn, hương đậm và vị đắng hơn la de con cọp chai lớn. Tôi nhớ, giá bán hai
loại bia này cũng sàn sàn như nhau. Như nhau, nhưng thiệt ra đắt hơn, vì dung
tích chai bia 33 chỉ bằng một nửa so với chai bia lớn. Hồi đó, lính Mỹ thích
bia 33 hơn bia Mỹ cũng vì hương vị đậm đà này. Cách nay vài năm ra nước ngoài
chơi, ghé vào hiệu sách, tôi thấy có quyển hồi ký của một trung úy Mỹ, đã từng
có mặt ở Việt Nam. Lướt thử vài trang, thấy chú GI này cũng nói đến bia 33, mà
lính Mỹ rất ưa chuộng.
Cái bóng đầu cọp in trên cổ chai
là logo của BGI, chai lớn chai nhỏ đều có. Dù chỉ là cái bóng, nhưng cũng
đủ cho các chú GI khoái chí gọi bia 33 theo tiếng lóng là “nước đái cọp” (tiger piss). Anh lính viết hồi ký này còn bốc lên rằng,
bia 33 được làm từ gạo.
Làm bia từ gạo chỉ đúng một phần
thôi. Về nguyên tắc thì ngũ cốc nào cũng đem làm bia được, nhưng trước khi lên
men, phải malt hóa chúng, nghĩa là ngâm
nước để ngũ cốc nảy mầm. Ngũ cốc nảy mầm mới tạo ra nhiều enzyme để cắt tinh
bột thành đường. Từ đường mới lên men thành bia (rượu) được. Trong các loại ngũ
cốc, thì lúa mạch (barley) tạo ra nhiều enzyme nhất.
Làm bia không thể thiếu lúa mạch. Vì lúa mạch đắt, nên người ta phải “độn” thêm
các loại ngũ cốc khác sẵn có ở địa phương như lúa mì, gạo, bắp… để giảm giá
thành. Có thể hồi đó hãng BGI đã “độn” thêm gạo để làm bia, nhưng chủ yếu vẫn
phải là lúa mạch.
Những năm sau 75, hãng BGI rút
về nước, làm gì có đủ lúa mạch để làm bia. Phải độn thêm, rồi độn thêm nhiều
ngũ cốc hơn nữa. Nhưng ngũ cốc loại gì? Cơm gạo cho người ăn còn không đủ, thì
gạo đâu mà dành cho bia, không chừng còn độn bo bo, khoai bắp cũng nên. Bia Sài
Gòn hồi đó uống có vị ngai ngái. Ngai ngái, nhưng thuộc hàng quý hiếm trong
những năm tháng đó.
Dân Sài Gòn hồi đó nhâm nhi ly
bia ngoài quán hay vỉa hè cũng ít khi ồn ào, chỉ xù xì nói chuyện, nhìn phố
người qua kẻ lại, chứ không nâng ly cụng chén “dzô dzô”. Mồi đơn giản thường là
đậu phộng, hột vịt lộn, khô bò, khô mực… Nhậu “dữ ” hơn thì xài tới rượu đế,
với các món chiên xào bếp núc. Hạng cao cấp, sang trọng thì vô nhà hàng với
Chivas, “Ông già chống gậy”… Hạng này, miễn bàn. Còn thứ sinh viên như bọn tôi,
dạy kèm rủng rỉnh chút tiền, ra quán vỉa hè làm vài chai la de con cọp, sang
hơn thì gọi bia 33 cho ra cái vẻ… sành điệu vậy thôi. Chỉ có những thằng bạn đi
lính, thứ gì cũng uống, thức nào cũng ăn, già dặn trưởng thành sau những lần về
phép thấy rõ.
Mà có tiền nhâm nhi ly bia đã là
khá bảnh rồi, chứ của đâu mà uống cho tới xỉn. Nhưng có câu chuyện (thiệt) về
cái “thần” của người uống bia tới xỉn mà tôi đọc được, kể ra đây nghe chơi: Một
điêu khắc gia được yêu cầu tạc một bức tượng để đặt ở nghĩa trang. Ổng nghĩ
hoài không biết tạc cái gì, mới đi vào nghĩa trang quân đội (Sài Gòn) ở Hạnh
Thông Tây để quan sát tìm cảm hứng. Ghé vào quán nhậu gần đó, ổng bắt gặp một
người lính đang ngồi uống bia một mình, trên bàn đặt hai ly bia. Anh lính vừa
đi đưa đám bạn mình. Nâng ly, rồi cụng ly, rồi uống… Cứ thế, người lính uống
với cái bóng của bạn mình, cho tới khi gục xuống bàn. Nhà điêu khắc lặng lẽ
quan sát. Ông bắt được cái “thần sắc” nỗi buồn trên khuôn mặt, trên đôi mắt của
người say nhớ bạn… Bức tượng hoàn thành, được đặt ở nghĩa trang Biên Hòa.
Hồi đó, người ta đồn, đêm đêm bức tượng đến nhà dân quanh đó, gõ cửa xin nước
uống… Sau năm 75, bức tượng không còn nữa.
Chiến tranh, đau thương mất mát
buồn lắm. Trải qua mới thấm.
Ngoài la de con cọp và bia 33
một mình một chợ, tôi không thấy nhãn hiệu bia nào khác trên thị trường nữa.
Bia BGI một thời tung hoành, và nghe nói còn xuất cảng đi những đâu nữa đấy.
Trên nhãn bia 33, tôi còn nhớ ghi “Export”.
Sau năm 75, Sài Gòn đổi tên, con
cọp mất tích, chẳng ai còn nhắc đến la de con cọp một thời, nhưng nhãn hiệu bia
33 thì còn. Ông chủ mới chỉ thêm một con số 3 nữa, thành bia 333, thương hiệu
còn cho đến bây giờ. Dân Sài Gòn vẫn gọi đó là bia “băm ba”. Ba mươi ba dân nhậu còn chả gọi, huống gì ba trăm ba mươi ba.
Thay chủ, thay tên thì chất
lượng bia cũng khác, nhưng chẳng ai phàn nàn. Bia bọt là hàng xa xí phẩm lúc
đó. Chạy chọt tem phiếu, chen lấn để mua được ly bia hơi thì cũng… tàn hơi. Có
khi cửa hàng còn bắt chẹt, phải mua kèm mồi. Uống rượu đế thì cay xè, vào nửa
ly xây chừng là bốc hỏa lên rồi. Nhưng sau 75, thì chẳng còn phân biệt gì nữa.
Bia hơi là deluxe, là premium quality. Thường nhật chỉ còn rượu đế, rượu Cây
lý, rượu Gò Đen… Bia thì là loại “bia lên cơn”, lên men từ vỏ thơm, cùi khóm
ruồi nhặng bu đầy… Uống chỉ để uống, uống để quên đời. Uống tạp như thế, không
hiểu sao giờ này vẫn còn sống để… viết.
Những năm đầu thập niên chín
mươi, tôi làm công việc dịch tài liệu và điểm báo cho một cơ quan xúc tiến
ngoại thương, chung với anh Phan Tường Vân. Làm từ trưa tới chập tối là xong,
nhưng hai anh em thường nán lại, bù khú với nhau. Chỉ một, hai chai bia Sài Gòn
xanh với hột vịt lộn, kéo dài có khi đến khuya mới về… Anh Vân là tiến sĩ
kinh tế ở Mỹ, trước 75 làm việc trong chính quyền Sài Gòn, nên bao chuyện thâm
cung bí sử cứ rù rì tuôn ra. Bia Sài Gòn nhạt, nhưng ký ức cứ chảy ngược, dòng
đời vẫn chảy xuôi. Anh Phan Tường Vân mất cũng hơn mười năm rồi…
Đời cọp thăng trầm từ sau 75,
sống kiếp lưu vong, cũng bị buôn qua bán lại nhiều đời chủ. Rồi đâu đó cũng cỡ
đầu những năm chín mươi, cọp quay lại Việt Nam. Cũng là tên hãng BGI, nhưng đã
bán cho chủ hãng bia khác, lớn hơn. Sài Gòn lạnh nhạt, cọp bèn về nương náu ở
Mỹ Tho. Cọp tái xuất giang hồ, nhưng dân Sài Gòn chỉ gọi là bia con cọp. Dĩ vãng đã giữ chặt hai chữ La de mất rồi.
Bia Con cọp và La de có gì khác
nhau? Cũng chai nâu lớn, cũng đầu cọp, cũng Larue BGI, nhưng dân nhậu đồn rằng
bia con cọp uống vào nhức đầu. Nhức đầu là do nguồn nước ở Mỹ Tho không thích
hợp để làm bia? Tôi không biết nguồn nước có phải là nguyên nhân, và bia có
thực sự làm nhức đầu hay không. Nhưng với trò chơi thương trường thì điều gì
cũng có thể. Các hãng mua lại BGI cũng đều là hãng bia “đồng nghiệp” với nhau
cả. Họ mua, đâu chỉ là mua nhà máy, mà mua cả thương hiệu, kênh phân phối, phân
khúc khách hàng… Vẫn là con cọp, nhưng ruột cọp thế nào, chủ mới dư sức biến
hóa công thức.
Hồi đó, miền Nam chỉ có duy nhất
một hãng bia là BGI, và BGI cũng chỉ có một nơi duy nhất để sản xuất bia nằm ở
đường Trần Hoàng Quân (nay là Nguyễn Chí Thanh, quận Năm). Bây giờ thì nhiều
hãng bia với cả vài chục nhà máy sản xuất, rót hơn bốn tỷ lít bia cho non một
trăm triệu dân, tính luôn đàn bà và trẻ em…
Cọp hồi hương làm khách nhức đầu
thì cọp cũng nhức đầu. BGI đổi chủ, rồi mới đây lại đổi chủ nữa cho một tỷ phú
Thái Lan, nhưng đầu cọp thì vẫn còn, thương hiệu 33 vẫn còn, thế nhưng văn hóa
nhâm nhi ly bia liệu có còn? “Con cọp” lạc lõng giữa văn hóa tiếp thị, chân dài
chân ngắn trong những quán nhậu đông người.
Bia ngon bia dở khó luận, nhưng
chắc trong bia có phần ký ức. Tôi nhớ câu thơ của Nguyễn Khuyến:
Thâu đêm ròng rã kêu ai đó
Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ
Thì đôi lúc cũng phải la de vài hột, rồi như khách giang hồ lục tìm
trong ký ức, mới thấy đời người còn biết bao điều dở dang, nuối tiếc. Có khác
gì tiếng cuốc đêm hè đâu, phải thế không?
Vũ Thế Thành (trích “Sài Gòn, một góc
ký ức và bây giờ”, tái bản 2021)
304Đen – llttm - sgtc
No comments:
Post a Comment