Ánh Sáng - Hoàng Đạo

 

ÁNH SÁNG

Phở có nóng không bác?

- Nóng.

- Vậy bác bán cho tôi ba xu.

Cậu bé đặt sáu đồng trinh lên mặt gánh, lặng yên đứng nhìn пgười bán phở пhấc môi báпh nóng hôi-hổi đặt lên thớt nhanh nhẹn thái ra từng miếng nhỏ. Hơi nóng trong nồi nước dùng bay tỏa ra từng đám trắng, gió chiều thổi tạt về đầu phố.

Bằng đứng phía cuối gió, đương thẫn thờ cúi nhìn xuống cỏ, bỗng giật mình ngước mắt lên. Vô tình ngọn gió đã đột ngột đem mùi thơm ngào ngạt làm giác quan chàng rung động. Bằng quen tay thò vào túi, mới sực nhớ rằng đồng hào cuối cùng, chàng đã tiêu hết từ chiều hôm trước, cả gia tài chỉ còn một đồng trinh.

Lại một làn gió thơm đưa tới, nhẹ nhàng vờn mớ tóc rối của Bằng. Như đột nhiên nghĩ đến một việc rất cần, Bằng һấр tấр rảo bước đi thật nhanh. Qua gánh phở, chàng ngoảnh mặt chăm chú nhìn một bóng hồng lách qua cái dậu sắt rung rinh trước gió, hình như không nghe tiếng hàng phở chào:

- Mời thầy mua cho một bát.

Thực thì Bằng vẫn nghe rõ lắm. Nhưng chàng không muốn lên tiếng từ chối trong khi lòng chàng rạo rực nôn nao. Chàng đói. Chàng đói lắm: từ sáng đến giờ, chưa có một hột cơm nào trong bụng, mà cứ thế lang thang hết phố này sang phố khác.

Bằng lang thang đi tìm việc làm. Đã hai tháng nay, từ khi “Sở dầu" thải hơn sáu chục người làm công, không có ngày nào là Bằng không đi như vậy. Chàng chỉ biết có một nghề đánh máy chữ và tính sổ, mặc dầu cha mẹ chàng xưa kia chuyên nghề làm ruộng. Đáng lẽ như người khác, Bằng bây giờ đã vác cầy ra đồng, khó nhọc kiếm lấy miếng ăn dưới ánh nắng thiêu, trong những ruộng lầy. Nhưng thủa nhỏ chàng chăm chỉ và thông minh hơn trẻ khác, nên cha mẹ chàng cố nuôi chàng ăn học, cό mấy sàο ruộng bán đi gần hết. Bằng vì thế trở nên một thầy ký. Công việc có nhẹ nhàng nhưng cảnh người làm công, kẻ bức bách. Có điều mỗi lúc về quê, họ hàng đối với chàng có vẻ trọng vọng tôn kính. Còn chàng chắc cũng an phận, nếu kinh tế không khủng hoảng. Nhưng đã gần một năm nay, sở nào cũng nghe thấy nói đến việc thải người làm. Trong “Sở dầu" anh em thường thì thầm bàn đến một cách sợ sệt. Duy ai nấy cũng thầm tưởng, thầm mong rằng có thải cũng không đến mình. Bỗng một hôm, đương lúc mọi người cặm cụi làm việc, người loong toong chạy vào : 

- Mời các ông lên “quan đốc” gọi.

Trong phòng giấy rộng rãi, sang trọng, ông đốc đứng nghiêm trang trong bộ áo là nếp thẳng thắn. Ông cảm ơn mọi người đã làm hết phận sự, rồi ông tỏ nỗi lòng ông băn khoăn, khổ sở mấy hôm vừa qua: 

- Các ông ạ sự khủng hoảng bắt buộc chúng tôi phải rời các ông, tôi lấy Iàm tiếc vô hạn. Tôi mong sẽ có ngày kia, kinh tế vững chãi và các ông sẽ lại về làm ở đây. 

Nói xong, ông đốc xem vừa ý lắm, thắt lại cái cà-vạt, vẻ mặt sung sướng khoan khoái, ông bước lên xe ô tô hòm dục tài xế đưa đến một khách sạn sang để dự bữa tiệc chiều. 

Trong khi ấy, các ông ký bị thải ngơ ngác nhìn nhau, rồi buồn bã người nào trở về nhà nấy với mâm cơm cà và rau muống luộc.

***

Ngày theo ngày, những ngày dài dằng dặc, những ngày ngồi rỗi với một tâm hồn chán nản, với cuộc tương lai mập mờ bất trắc. Mâm cơm cà và rau muống luộc dần dần cũng không có nữa. Bằng đã tới cái cảnh ngao ngán ấy. Về quê làm nông thì không còn một thửa ruộng vả - Bằng cũng tự biết không đủ sức cầy sâu, cuốc bẫm,- làm thợ thì không biết nghề gì, Bằng chỉ còn mong tìm được một chân làm giấy. Chàng tiêu dần hết cả tiền dành dụm, mà không có chút hy vọng nào.

***

Ngày hôm nay, chàng không còn một đồng xu dính túi. Đã vậy, bà cai Đá lại nhất định đòi tiền thuê nhà, và sau một hồi thuyết lý mỉa mai, bà ta hẹn cho Bằng đến sáng mai phải trả, nếu không thì đừng trách ... 

- Đừng trách!

Bằng nhếch mép cười một cách chua chát, tâm trí đầy rẫy nỗi uất ức, tức giận. Chàng ngẫm nghĩ:

- Dốt nát ngu xuẩn như mụ cai Đá thì chỉ có việc ngồi ruỗi mà sống một cách sung sướng đầy đủ. Còn mình muốn làm vất vả cả ngày để nuôi thân mà cũng không được. Ông trời bất công thực. 

Bằng ngửa mặt nhìn lên không. Trời chiều trong xanh như ngọc thạch. Mấy đám mây hồng nhẹ nhàng trôi. Bằng cảm thấy rõ sự vô lý của lòng oán hận một cảnh vật vô tình, thản nhiên…

Bỗng chàng giật mình. Một tiếng còi gắt gỏng, một câu nói bẳn và một cái xe ô tô vụt qua trước mặt chàng, Chỉ chậm một giây nữa thì Bằng bị ô tô cán phải. Thì ra chàng bước xuống đường nhựa lúc nào không biết.

Sợ hãi, Bằng lùi lên bờ hè, mới hay mình ở trước vườn hoa nha Đốc-lý. Mệt nhọc, chàng ném mình xuống một cái ghế dài gần đấy, ôn lại cái nạn vừa xảy ra:

- Thật là chết hụt!

Ngẫm nghĩ, chàng tắc lưỡi:

- Chà ! Chết mà lại hay… sống khổ sở thế này thì cũng chẳng nên sống làm gì.

Thở dài, chàng xua đuổi ý nghĩ chán nản, nhìn ra xung quanh. Trời đã nhá nhem tối. Những bông cúc trắng rung rinh trong ánh sáng mờ mờ khiến Bằng nhớ đến cảnh xa hoa của Tết năm nào. Chàng nghĩ thầm giá một khóm cúc kia cũng đủ nuôi chàng trong mấy hôm. Thế mà họ nỡ phao phí trồng từng luống dài ở vườn hoa vắng vẻ này, để cho ai hưởng.

Có tiếng nói sẽ như đáp lại ý nghĩ của Bằng:

- Lạy thày dón tay làm phúc...

Trông người ăn mày hốc hác, rách rưới, đứng chìa tay trước mặt, Bằng nở nụ cười buồn tênh, lắc đầu ra hiệu rằng mình không có tiền. Người ăn mày vẫn nhẫn nhục đứng lải nhải xin. Bằng đứng dậy móc túi lấy đồng trinh còn lại ném cho, rồi vừa đi vừa nói một mình:

- Thế là hết.

Chàng lần theo những phố đông đúc, trong lòng thấy vui vui vì đã cứu một người nghèo khổ hơn mình. Thấy đói và mệt, chàng đứng lại nhìn một cửa hàng bán vàng bạc, tò mò ngắm nghía những chiếc nhẫn dát kim cương long lanh bên cạnh mấy đôi xuyến huyền nạm vàng.

- Nếu ta có một chiếc xuyến kia nhỉ?

Bỗng một ý nghĩ bất chính nẩy ra trong trí Bằng. Như muốn tránh sự cám dỗ, chàng ngoảnh nhìn sang một cửa hàng ở dẫy bên kia phố. Trong khung kính, mấy miếng xúc xích đương lơ lửng trên vài chiếc bánh tây ngon lành, và những chiếc bánh sữa đương phơi màu vàng ngọt dưới ánh đèn điện sáng trưng. Bằng rùng mình, tưởng tượng ra một bữa tiệc long trọng, những chiếc bánh đặt trong rổ mây, bên cạnh những cốc pha lê trắng muốt, những đĩa thịt thơm tho. Bằng rùng mình, vì ý nghĩ chiếm đoạt tiền của người khác đã thành hình trong óc chàng và xui giục chàng thò tay vào lấy trộm chiếc xuyến.

- Họ có mất một chiếc xuyến cũng không sao, mà ta lại được một bữa cơm ngon.

Bằng thò đầu vào cửa hàng bỏ vắng, bỗng chàng nhìn thấy bóng trong gương, mặt mày len lét, bơ phờ. Chàng kêu rú lên một tiếng, cắm cổ chạy như tội nhân đi trốn.

Về đến nhà, Bằng mới hoàn hồn. Chàng nằm vật xuống phản, thở hồng hộc, như vừa mới thoát khỏi một cái nạn to: thiếu chút nữa chàng đã thành ra một thằng ăn cắp. Nhưng nghĩ đến cách sống ngày mai, Bằng càng bối rối. Biết làm gì mà nuôi sống được thân bây giờ, ngoài việc bất chính? Hay ta đi hành khất? Bằng nhớ lại người ăn mày ở vườn hoa Đốc-lý, nhớ lại cái nạn ô tô xuýt nữa xảy ra. Chàng than thở:

- Nó chẳng đè chết cho rảnh truyện.

Một tư tưởng vụt hiện ra trong trí, khiến chàng thẫn thờ lẩm nhẩm:

- Âu là...

Rồi Bằng ôm mặt nức nở khóc.

***

Mặt trời đã lên cao. Ánh nắng êm đềm xiên qua cửa sổ. Bà cai Đá chỗi dậy, với lấy ống nhổ, gọi con sen:

- Đỏ, mày chạy xuống đòi thày Bằng tiền nhà đi.

Rồi bà lẩm nhẩm:

- Lần này mà không trả thì bà bảo cho. Đã hai tháng của người ta rồi, mà cứ chây ra, người đâu mà trơ đến thế.

Con sen vừa mới bước xuống cầu thang, bà cai đã khoác vội cái áo dài, chạy liền theo, nét mặt hầm hầm.

Đến cửa phòng Bằng ở, bỗng bà đứng dừng lại, ngạc nhiên. Bà trông thấy Bằng ngồi trên thành cửa sổ, tay gõ nhịp xuống tường, miệng hát nghêu ngao…

- Thế nào, thày trả tiền nhà tôi đi chứ?

Như không nghe thấy câu hỏi của bà cai, Bằng cúi hẳn người ra ngoài, nhìn chòm lá long-não phấp phới rung rắng trước gió, tươi cười như một cô con gái nhí nhảnh. Bằng không hiểu sao mình vẫn còn sống mà ra đây nhìn ánh sáng và chàng lấy làm lạ rằng sao lúc này chàng lại cảm thấy một cách đằm thắm hơn mọi khi cái vui, cái đẹp của đời.

 

Hoàng Đạo 

Ngày Nay số 18, ngày 26-7-1936