Tốt nghiệp đại học về nước, thất
nghiệp, tôi đi bán chổi. Tôi nghĩ, chổi thời nào cũng cần. Cái gì có thể mất đi
chớ chổi vĩnh viễn tồn tại. Xã hội càng văn minh, nghĩa là con người ta càng ở
sạch thì càng phải quét nhiều. Và tôi đáp ứng. “Ê chổi!” – Người ta gọi tôi
vậy. Tôi không thấy phiền hà gì với cái tên mới của mình.
Rảnh, tôi đọc và dịch Franz
Kafka, thằng cha nhà văn mà tôi yêu thích. Tiếc là lúc về nước tôi chỉ kịp mua
ba tập vì cái vé máy bay không cho phép tôi đợi đến ngày tập thứ tư trọn bộ
bằng tiếng Nga của thằng cha in xong.
oOo
Một hôm tôi phát hiện cái bằng
tốt nghiệp của tôi trong ngăn bàn bị lên mốc. Tôi đem đi bọc nhựa (còn gọi là
ép plastic). Tay thợ ngắm nghía cái bằng của tôi, thốt:
-Tốt nghiệp M. Gorki năm 92? Vậy
thì sau tui một năm. Tui dân Xurikov đây. Tuấn họa sĩ! – Hắn vỗ ngực – Tác phẩm
đây! – Hắn chỉ sợi dây giăng sát mé tường treo mấy bức tranh.
Tôi biết Tuấn họa sĩ từ ngày đi
bán chổi. Hắn hành nghề tại một góc phố sầm uất, vừa làm nghề bọc nhựa mọi thứ
giấy tờ cho người bản xứ, vừa bán tranh cho khách nước ngoài. Tranh của hắn vẽ
trẻ chăn trâu thổi sáo, thiếu nữ nón lá áo dài, hoặc cảnh bờ biển chiều có
trăng lồng trong bóng cau (?!). Tôi thường nói chuyện với Tuấn họa sĩ những
buổi đi bán ngồi nghỉ trưa dưới bóng mát nơi hắn hành nghề, loại chuyện bâng
quơ của dân đầu đường xó chợ. Giờ nhớ lại ít nhất đã vài lần tôi với hắn gặp
nhau ở Nga (Moscou), vì dân Xurikov đâu lạ gì với tôi. Xurikov là trường mỹ
thuật có giá ở Nga. Tôi không rành cách giảng dạy, nhưng sinh viên trường rất
tự hào, vì đơn giản họ là “dân Xurikov”. Tôi dòm tranh Tuấn nhận xét:
-Đang “về nguồn” hả?
-Về nguồn, phải về nguồn thôi!
oOo
Tôi nhập bọn với Tuấn họa sĩ. Vì
có hộ khẩu thành phố nên Tuấn mướn cho tôi một chiếc xích lô.
-Chớ hộ khẩu của mày đâu? – Hắn
hỏi.
-Hồi tao đi thì nó nằm ở Bộ Văn
hóa, bây giờ không biết đâu.
-Vậy chừng chết làm sao chôn?
-Quan trọng là khi sống, còn
chết rồi có liệng xuống sông Sài Gòn cũng không sao. Tao là công dân thành phố,
sống đàng hoàng, không trộm cướp.
Tôi nhớ có một người quen, mẹ nó
chết, nó đốt xác lấy tro ném xuống sông Sài Gòn. Người ta không thể liệng tôi
xuống sông mà không đốt thành tro. Tôi nói với Tuấn họa sĩ ý này. Nó cười.
oOo
Tuấn họa sĩ rủ tôi tới nhà. Tôi
tưởng nhà Tuấn ít ra cũng treo vài bức tranh trừu tượng, và những cuốn sách
nghệ thuật nặng như đá đem từ nước ngoài về. Nhưng không, phòng nó toàn loại
tranh nó treo bán ngoài đường phố và bừa bộn những chất liệu để sản xuất ra
loại tranh ấy. Tôi hỏi nghệ thuật chân chính đâu, nó chỉ:
-Đây!
oOo
Hành nghề được mấy ngày thì tôi
gặp lại I-van, thằng đệ tử. Bữa đó tôi đang nằm lim dim trên xích lô thì Tuấn
họa sĩ lay tôi:
-Ê, dậy đưa thằng Nga ngố này
tới Tacc
-Giá bao nhiêu, đã gút chưa?
-Rồi, mười đồng.
Trong lúc chúng tôi đang nói
chuyện, thằng “Nga ngố” mải mê xem tranh của Tuấn. Tuấn gọi nói:
-Này anh bạn trẻ, đi thôi!
Nó quay lại, và tôi nhận ra ngay
thằng đệ tử ruột của mình.
Hồi học đại học tôi và nó ở
chung phòng. Học bổng của tôi đủ sống trong khi học bổng của nó chỉ đủ gặm bánh
mì với nước trà đường. Tôi phải nuôi nó, chẳng những thế tôi còn thường xuyên
đãi nó món ăn Việt Nam. Khỏi cần phải nói nhiều vì món cá kho của ta với nó đã
là cao lương mỹ vị. Khoản kế tiếp là khoản ăn nhậu. Nếu tôi uống bia thì ngoài
phần bia ngồi uống với tôi, nó còn được thêm phần vỏ chai, mà vỏ chai là một
nguồn lợi không phải nhỏ. Cứ vài ngày nó vác một túi vỏ chai đi bán. Nói tóm
lại nó sống được một phần nhờ vào số tiền bán vỏ chai. Ở nhà tôi có thằng em út
bằng tuổi I-van, cũng ngây thơ như I-van nên tôi coi I-van như em mình. I-van
gốc nông dân, quê ở U-ran, một vùng giống như xứ Tây Nguyên của ta. Có lần nó
dẫn tôi về quê nó nhân dịp hè, cả làng xúm lại xem tôi như xem người ngoài địa
cầu. Sau này nó cho biết, tôi chính là người nước ngoài đầu tiên đến làng nó.
Nhờ có chút năng khiếu và có dịp
thi thố trong phong trào toàn dân sáng tác văn học nên nó được chọn vào trường.
Nó là niềm tự hào của cả làng.
I-van ngồi lên xe và tôi đạp.
Đạp được một đoạn đường hơi dài mà tôi chưa biết bắt đầu cuộc gặp gỡ như thế
nào cho sướng. Rồi không biết sao, tôi la lên:
-Ê thằng Nga ngố, đụ má mày, cái
đồ hôligan!
Nghe chửi bằng tiếng mẹ đẻ, nó
nhóng dậy day người ra phía sau làm xe lạng quạng suýt lật:
-Nờ Khia! Jubtờvaijumát!
Tên tôi là Nghĩa nhưng người Nga
không nói được chữ Nghĩa nên trong quãng thời gian năm năm đèn sách (nói cho
oai chứ chơi nhiều hơn), tôi đành vui vẻ chấp nhận cái tên Nờ Khia.
Tôi tấp xe vô lề đường. I-van
bước xuống thoi mạnh vào vai tôi làm mọi người đang tới lui tưởng chúng tôi
đánh lộn, nhưng khi thấy tôi cười tươi thì họ mới biết bạn cũ gặp nhau. Thằng
I-van nói:
-Ủa, mày không làm Bộ trưởng Bộ
Văn hóa sao?
-Không. Còn mày, chắc đang làm
đại sứ tại nước tao hả?
Hồi còn học chung, mấy lúc ngồi
uống bia nó hay nói đùa là sau này khi về nước tôi sẽ làm Bộ trưởng Bộ Văn hóa.
Thấy vậy tôi cũng phong cho nó cái chức đại sứ theo gương một nhà văn có tiếng
cũng xuất thân từ trường của chúng tôi. I-van trả lời:
-Giờ tao đi buôn, và tao thấy
nghề này thích hợp với tao.
I-van chộp được tôi như người đi
đêm trong rừng chộp được cây đèn. Xứ nó đang thiếu hàng hóa, xứ mình dư, nó mua
hàng hóa ở xứ mình về bán cho dân xứ nó xài là một việc làm có ích, dĩ nhiên có
ích hơn nhiều so với số thơ văn nó sáng tác ra. Để mua đúng giá trị của món
hàng, không bị bọn con buôn gạt gẫm và để làm người phiên dịch, thì đối với
I-van không ai tuyệt vời bằng tôi. Vậy là tôi có nghề mới: phiên dịch, mua hàng
đóng hàng cho I-van chở về Nga. Như vậy nước mình bán được hàng, I-van mua được
đúng giá, tôi được trả công đúng mức.
Đời tôi dần dần phất lên. Bây
giờ chiếc xích lô của tôi là để chở I-van, đúng hơn là để I-van chở tôi vì xem
ra nó mê loại phương tiện giao thông thơ mộng này còn hơn mê làm đại sứ. Cảnh
một thằng Tây chạy xích lô chở một thằng ta thường xuyên xuất hiện trong thành
phố mà có lần một ký giả nào đã chụp hình in trên báo chính là cảnh thằng I-van
chở tôi.
Một hôm tôi hỏi nó:
-Franz Kafka bên bển còn kiếm
được không?
Tưởng nó mê hàng hóa quên sách
vở, ai dè nó trả lời một câu nghe có thể tin được:
-Kafka thì hiếm lắm nhưng có thể
tìm trong các bukinhik quen. Mày cần hả?
-Tao cần cuốn bốn, hồi về nước
tao không kịp mua.
-Để chuyến sau tao tìm cho mày.
Nó về nước và từ đó không trở
lại.
oOo
Dạo này đọc báo thấy Nga đang có
chiến tranh. Không hiểu thằng I-van có nổi máu anh hùng cầm súng ra trận như đã
một lần nổi máu làm thương buôn? Mà súng đạn nơi trận mạc thì khôn lường.
Tôi chưa trả chiếc xích lô, chắc
sẽ quay về đậu chỗ Tuấn họa sĩ. Hắn vẫn còn đang hành nghề cũ. Cái giá sách nhà
tôi vẫn còn thiếu một cuốn của Franz Kafka, cuốn bốn.
Nguyễn Trọng Nghĩa
Nguồn: văn học nghệ thuật – Từ
trang DDQGHCUC
No comments:
Post a Comment