XIN HÃY
NHẸ TAY…
“Những thằng già nhớ Mẹ” là tùy
bút đầu tiên tôi viết khoảng 6 tháng sau khi mẹ tôi mất, đăng lần đầu trên tờ
Sài Gòn Tiếp Thị năm 2011. Khi xuất bản thành sách tôi lấy tên “Những thằng già
nhớ Mẹ” đặt tựa cho tập tùy bút này.
Vũ Thế Thành
Từ khi sách ra đời, tôi nhận
được khá nhiều nhận xét về tựa đề sách chỉ vì hai chữ “thằng già”, nghe không
lọt tai chút nào, khen chê đủ cả. Riêng nhận xét tiêu cực thì đủ mọi liều lượng
cao thấp, từ nhẹ nhàng đến gay gắt. Tôi tôn trọng nhận xét của độc giả, nhưng
giữ im lặng, không giải thích.
Nhận xét gay gắt đầu tiên không
phải từ độc giả, mà đến từ một nhà xuất bản, nơi tôi gửi bản thảo để kiểm duyệt
lần đầu vào năm 2013. Biên tập viên trả lời, về nội dung không có vấn đề gì,
nhưng tựa đề có chữ “thằng” nghe không được… văn hóa lắm, phải đổi thành ông
già, người già, hay bạn già gì gì đó… Tôi chạnh lòng. Bạn biên tập viên đó tầm
tuổi với con gái lớn tôi.
Tôi gửi bản thảo đến nhà xuất
bản khác, tựa đề “Những thằng già nhớ Mẹ” được giữ nguyên, sau vài lần tái bản
vẫn mang tựa “gây sốc” đó.
Một bài viết khác về Mẹ có tựa
còn sốc hơn có tên là “Thằng chó đẻ của Má”. Tác giả là ông Tiểu Tử, quê quán
Gò Dầu, Tây Ninh, tốt nghiệp kỹ sư bên Pháp năm 1955, về nước làm việc cho hãng
dầu lửa Shell ở Sài Gòn. Sau 75 ông vượt biên, rồi tiếp tục làm việc ở hãng
Shell cho đến khi về hưu.
Truyện ngắn “Thằng chó đẻ…” nói
về ông già 72 tuổi, xa quê đã lâu, nay về thăm mẹ. Hôm về quê, cả ngày ông bận
tiếp bà con chòm xóm qua chơi. Tối đến bà mắc mùng lùa ông vào sợ muỗi cắn. Nửa
đêm lơ mơ, ông chợt nghe tiếng mẹ ở giường bên: “Thằng chó đẻ… ngủ chưa?”.
Thằng con già 72 tuổi bỗng nghẹn lời! Hồi nhỏ, bà hay gọi ông là thằng chó đẻ.
“Thằng chó đẻ, lại hun cái coi…”. Khi ông đến tuổi đi học, bà không gọi ông như
thế nữa. Ông không còn nhớ mình đã từng được gọi là “thằng chó đẻ”. Bây giờ
bỗng nghe lại.
Suốt đêm là ký ức của hai người
già, kẻ 72, người trăm tuổi. Ký ức của thằng con già và ký ức của người mẹ già
tràn ngập những cảm xúc khác nhau. Với thằng con đó là cảm xúc tuổi thơ, với
người mẹ là cảm xúc tình yêu. Hai cảm xúc này đã chạm vào nhau trong đêm
chỉ qua tiếng gọi “Thằng chó đẻ”. Văn hóa ở đâu?
Ký ức chiếm phần lớn quỹ thời
gian ít ỏi của tuổi già. Quá khứ càng nhọc nhằn, cái “phần lớn” đó càng lớn.
Những bà mẹ trước năm 75 ở miền Nam, dù nghèo, nhưng bữa cơm gia đình ít ra
cũng đủ cơm rau, thu vén cũng có bữa thịt bữa trứng…, không đến nỗi. Những năm
sau 75 thì lại… nhiều nỗi. Các bạn trẻ tầm 50 lớn lên trong thời khó khăn này
hẳn đã nếm mùi cơm độn khoai sắn. Có than thở với mẹ không? Có chứ, con nít mà!
Bạn biết không, chén cơm độn của bạn chắc chắn ít độn khoai sắn hơn của mẹ.
Nghe bạn than thở vì chán, vì thèm nhưng món ăn tầm thường mà mẹ đã từng ăn hồi
trước. Đau lắm!
Tiếng than đó chạm vào bản năng
của người mẹ. Vợ chồng là tình nghĩa, lòng Mẹ là bản năng. Nếu liên quan tới
sanh tồn của con cái, thì bản năng đó bất chấp mọi thứ – Bản năng của
chim mẹ đi tìm mồi về mớm cho cả bày chim con háu đói. Tìm không đủ ăn, nghe
tiếng con than, đau lắm. Tôi chứng kiến quanh tôi nhiều cảnh như thế, chẳng đâu
xa, nơi cái đất Sài Gòn này. Bây giờ cuộc sống sung túc hơn, nhưng nỗi đau bản
năng vẫn còn ám ảnh, liệu tuổi già có đủ thực tế để ném nỗi đau đó ra khỏi ký
ức không?
Nhiều bạn trẻ thời nay xem quá
khứ là cơm nguội, cơm thiu. Hiện tại là cơm nóng, còn tương lai gạo cho chưa
nấu, có thể là gạo Nàng Hương, gạo hữu cơ… Quan điểm thực tế như thế chẳng có
gì sai. Hoàn toàn đúng. Tương lai ở phía trước, và hãy quên phía sau đi. Bạn có
thể mời mẹ đi du lịch một vòng châu Âu, châu Mỹ, ở resort hạng sang… Đồ ăn,
thích món nào chiều món nấy, chỉ cần gọi Grab… Báo hiếu cần phải lấp đầy những
gì mẹ mình chưa từng hưởng thụ
Bạn biết không, hưởng thụ với
người già đôi lúc chỉ là miễn cưỡng, làm theo để vui lòng con cái. Có khi nào
bạn để ý, ở những chỗ hoành tráng như thế, có những khoảnh khắc mẹ bạn ngồi thừ
người ra không?
Có người khuyên rằng, ngày nào
đó bạn về bên mẹ, hãy nhìn mẹ thật lâu, và nói “Mẹ ơi, mẹ có biết rằng con
thương mẹ hay không?”… Đâu cần phải “tự kỷ ám thị” như thế! Trái tim già đó dư
sức hiểu mà, hiểu cả tính nết đứa con từ lúc còn bồng ẵm, cho đến khi nó dở đủ
trò ma mãnh quậy phá. Rành lắm bạn à. Đâu cần phải dùng những ngôn từ đẹp đẽ để
bày tỏ mình thương nhớ mẹ. Nước mắt muôn đời chảy xuôi, chỉ là bạn không để ý
đấy thôi.
Bạn lâu ngày về thăm, chỉ cần
nắm chặt tay bà và nói: Má, con thèm canh chua cá bông lau, ngoài quán họ nấu
con ăn không nổi. Má nấu canh chua gấp, con chết thèm tới nơi rồi… Khuôn mặt mẹ
bạn lúc đó sẽ thế nào nhỉ? Bản năng bảo bọc của người mẹ sẽ trỗi dậy. Tội
nghiệp nó! Nếu còn sức khỏe bà sẽ xuống bếp lụi cụi nấu canh đấy! Bà không vô
dụng. Còn bạn mãi mãi vẫn là đứa con bé bỏng hay vòi vĩnh của bà.
Tôi cũng vậy. Tôi mãi mãi là
thằng con của mẹ tôi. Tôi già rồi, tôi là thằng già. Nhớ Mẹ, thì tôi là thằng
già nhớ Mẹ. Tôi lớn sao được với mẹ tôi?
Người già mặc cảm vô dụng, lẩm
cẩm, lúc nhớ lúc quên, làm cái gì cũng không nên thân, con cái cằn nhằn nên dễ
tủi. Tất cả những mặc cảm đó thu mình trong mớ ký ức hỗn độn và cô độc. Có ai
rỗi đâu mà chia sẻ? Các bạn trẻ thân mến, nếu không thể chia sẻ, xin hãy nhẹ
tay với ký ức của tuổi già.
“Thằng chó đẻ” là tiếng chửi thề
ở vài địa phương miền Nam, đôi khi được dùng như tiếng gọi yêu. Tôi chỉ mới đọc
“Thằng chó đẻ” cách nay vài năm, lướt tới câu “Thằng chó đẻ…ngủ chưa?”, ứa nước
mắt. Hồi nhỏ mẹ tôi gọi tôi là thằng chó con. Tạng người tôi cao, gầy. Bà nhìn
tôi, chép miệng, chó gầy xấu hổ người nuôi.
Mẹ tôi mất lâu rồi. Nếu hồi xưa
bà gọi tôi là “thằng chó đẻ”, khi nhớ mẹ, tôi cũng bắt chước Tiểu Tử viết bài
“Thằng chó đẻ nhớ Mẹ”.
Vũ Thế Thành, Vu Lan 2023
304Đen – Llttm - sgtc
No comments:
Post a Comment